Πεντερέτσκι, 36 χρόνια μετά. Ο ΠΟΛΩΝΟΣ ΣΥΝΘΕΤΗΣ ΣΤΟ ΦΕΣΤΙΒΑΛ ΑΘΗΝΩΝ

• Ηχοι ζωντανοί

Τριάντα έξι χρόνια πέρασαν από την πρώτη επίσκεψη του Κρζιστόφ Πεντερέτσκι στην Αθήνα, το 1973. Τότε, στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών, η Φιλαρμονική Ορχήστρα και η Χορωδία της Κρακοβίας είχαν παρουσιάσει το διάσημο ορατοριακό τρίπτυχο του τότε 40χρονου συνθέτη («Κατά Λουκάν Πάθη», «Ταφή και Ανάσταση του Χριστού»).

Φεστιβάλ Αθηνών 2009/Μέγαρο Μουσικής: Ο Πολωνός συνθέτης Κρζιστόφ Πεντερέτσκι διευθύνει το σύνολο Sinfonia Varsovia σε έργα του

Οσοι είχαμε παρακολουθήσει τις συγκλονιστικές αυτές συναυλίες στο Ηρώδειο διατηρούμε ακόμη ζωντανές τις εντυπώσεις από τα επιθετικά μοντέρνα ακούσματα των τότε ακόμη ολοκαίνουργιων συνθέσεων του Πολωνού δημιουργού. Σαφώς διαφορετικό ήταν το στίγμα των νεότερων συνθέσεων που επέλεξε να παρουσιάσει στην πρόσφατη συναυλία επικεφαλής του συνόλου Sinfonia Varsovia, προσκεκλημένος και πάλι του Φεστιβάλ Αθηνών (Μέγαρο Μουσικής, 10/6/2009).

Εχοντας εκτονώσει τον οίστρο των ηρωικών δεκαετιών '60 και '70, εδώ ο Πεντερέτσκι κινείται ανάδρομα, προς ηπιότερες διατυπώσεις, αναζητώντας συνάφειες με τον μοντερνισμό των μέσων και τις ρομαντικές επιβιώσεις των αρχών του 20ού αιώνα. Η συναυλία ξεκίνησε με τη μεταγραφή για έγχορδα του φωνητικού «Agnus Dei» (1981) που με την κατανυκτική μινιμαλιστική του λιτότητα και τη ρευστή, φωνητική φραστική του φώτισε... ενδοοικογενειακές συγγένειες με τον Γκόρετσκι. Ακολούθησε άλλη μία μεταγραφή, αυτή για τσέλο τού σκοτεινών διαθέσεων «Κοντσέρτου για βιόλα» (1983). Το ερμήνευσε αριστοτεχνικά και συνάμα αισθαντικά, με αψεγάδιαστη τονική ασφάλεια και ωραίο δέσιμο με την ορχήστρα ο εξαίρετος Γερμανοϊάπωνας Ντανγιούλο Ισιζάκα. Το α λα Μπάρτοκ περιπαθές ξεκίνημα με τους σολιστικούς λυγμούς του οργάνου, οι αγωνιώδεις, στριγκές, βασανιστικές κορυφώσεις και τα λιγοστά α λα Σοστακόβιτς λυρικά ξέφωτα στοιχειοθέτησαν μια φορτισμένη, συχνά τραχιά μουσική αφήγηση με χαρακτήρα σπαρακτικής εξομολόγησης.

Η βραδιά ολοκληρώθηκε με ένα εκτενές έργο απροκάλυπτα νεορομαντικής γραφής, τη «Συμφωνία αρ. 2, των Χριστουγέννων» (1979-80). Γλαφυρά αφηγηματικός συμφωνικός ειρμός, θορυβώδεις κορυφώσεις που αρθρώνονταν βίαια σε παρατεταμένα κάπως... εξημερωμένα clusters και πληθώρα συνθηματικών παραθεμάτων («Αγια Νύχτα» του Γκρούμπερ, α λα Πράισνερ κορυφωματικές φράσεις, α λα Μάλερ χρήση των χάλκινων πνευστών) άφησαν μετέωρη την πρόσληψη του έργου στο μεσοδιάστημα μεταξύ ξεθυμασμένου μοντερνισμού και κοινότοπου μεταμοντερνισμού... Εκτός από εξ ορισμού αυθεντικές, οι αναγνώσεις του 76χρονου Πεντερέτσκι ήταν και εξαιρετικές! Οι Πολωνοί μουσικοί ανταποκρίθηκαν με επαγγελματικό ζήλο και άκρα προσήλωση, προσφέροντας στον βετεράνο συμπατριώτη τους δημιουργό ένα εξαίσια εκφραστικό ορχηστρικό παίξιμο με διάφανο, μεστό, τέλεια εστιασμένο ήχο!

• Του ΓΙΑΝΝΗ ΣΒΩΛΟΥ, Ελευθεροτυπία, Τετάρτη 17 Ιουνίου 2009