Ερμηνείες «λάιτ» έργων Βάγκνερ και Ρ. Στράους

• ΚΡΙΤΙΚΗ
  
• ΝΙΚΟΣ Α. ΔΟΝΤΑΣ
• Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, 22/03/2009
  

• Οχι μόνον τυπικά αλλά και επί της ουσίας συνεχιστής του σερ Σάιμον Ρατλ μοιάζει ο Αντρίς Νέλσονς. Δεν διαδέχτηκε απλώς τον διάσημο Βρετανό στην κορυφή της Συμφωνικής Ορχήστρας του Μπέρμιγχαμ, αλλά όπως φάνηκε στις 26 Φεβρουαρίου στην Αίθουσα Φίλων της Μουσικής, συνεχίζει την παράδοσή του: αποδίδει τα έργα άριστα από τεχνική άποψη, παραμένει όμως οδυνηρά στην επιφάνεια, δίχως να προδίδει την παραμικρή προσπάθεια κατάδυσης σε διαστάσεις πέραν των όσων υποδεικνύει το πεντάγραμμο.

• Είναι κοινός τόπος ότι ακόμα και ένα απλό ρυθμικό κομμάτι όπως ένα εμβατήριο, δεν είναι απλώς ένα εμβατήριο: αποκτά εθνεγερτικό χαρακτήρα όταν είναι καρπός της πένας του Βέρντι, έχει τραυματικά ειρωνικές ποιότητες όταν προέρχεται από την πένα του Μάλερ και είναι σαρκαστικό όταν γράφεται από τον Σοστακόβιτς.

• Σε έργα όπως αυτά του Βάγκνερ και του Ρίχαρντ Στράους, τα εξωμουσικά συμφραζόμενα δεν είναι προαιρετικά, αλλά αποτελούν προδιαγραφή από τους συνθέτες: στον «Τάνχωυζερ» και στον «Τριστάνο» του Βάγκνερ είναι αυτονόητο ότι η μουσική καλείται να εκφράσει τα συναισθήματα των κεντρικών χαρακτήρων, στο συμφωνικό ποίημα «Θάνατος και εξαΰλωση» του Ρίχαρντ Στράους, υπάρχει λεπτομερές σενάριο το οποίο μελοποιεί ο συνθέτης.

Τεχνικά άρτιος

• Κανείς δεν μπορεί να κατηγορήσει τον Νέλσονς ότι με την ικανότατη ορχήστρα του δεν απέδωσε όλες τις νότες των μουσικών κειμένων καθαρά ή περίπου, καθώς στο έργο του Στράους κάπου το πράγμα χάθηκε. Κανείς δεν μπορεί να τον κατηγορήσει ότι δεν σεβάστηκε τις κάθε είδους ενδείξεις. Εκείνο όμως για το οποίο δεν έπεισε, είναι ότι προσπάθησε να αποδώσει την ουσία όσων διηύθυνε, ότι είχε την πρόθεση, έστω, να αναδείξει τον πυρήνα όσων επιθυμούν να εκφράσουν οι συνθέτες.

Εκφραστικά αδύναμος

• Ο Νέλσονς προσέγγισε και τα δύο έργα σαν απόλυτη μουσική, με αποτέλεσμα να παραμείνει περιγραφικός. Πουθενά δεν υπήρχε ο πυρετός του βακχικού οργίου στον «Τάνχωυζερ», πουθενά η ερωτική έκσταση: ακούστηκε απλώς ένα λυρικό μέρος μετά από ένα ζωηρό. Τίποτε πυρετώδες δεν διέκρινε το «τραγούδι» με το οποίο ο Τάνχωυζερ ζητάει να απελευθερωθεί από τη θεά Αφροδίτη. Μπορεί ο Νέλσονς να είχε στα χέρια του ένα «εργαλείο» κατά τεκμήριο πιο έμπειρο και εξοικειωμένο με τον γερμανικό ρομαντισμό, αλλά ήταν ο Φιλίπ Ωγκέν με την ορχήστρα της Εθνικής Λυρικής Σκηνής εκείνος που τον περασμένο Ιανουάριο έδωσε την πιο συναρπαστική ανάγνωση.

• Αντίστοιχα, καμία μαγεία και κανένας πόνος δεν χαρακτήρισαν την ερμηνεία των αποσπασμάτων από τον «Τριστάνο», ενώ στο συμφωνικό ποίημα του Στράους ο Νέλσονς περιορίστηκε στην ανάδειξη της εντυπωσιακής ενορχήστρωσης.