Απόστολος της αφρικανικής άρπας

Στα δυτικά «αυτιά» μας οι μελωδίες τής κόρα (είδος άρπας με 21 χορδές) του Τουμανί Ντιαμπατέ είναι ο εξωτικός ήχος ενός διάσημου Μαλινέζου μουσικού με σπουδαίες συνεργασίες, διεθνή δισκογραφία και σημαντικότατες βραβεύσεις (είναι ο πρώτος Αφρικανός που έλαβε το βραβείο «Βιρτουόζων» της UNESCO).

Ο Τουμανί Ντιαμπατέ, ο πιο διάσημος δεξιοτέχνης της εντυπωσιακής στην όψη «κόρα» από το Μάλι, έρχεται για πρώτη φορά στην Ελλάδα με την 6μελή μπάντα του (απόψε στο «Σχολείον»)

Αυτόν θα ακούσουμε κι απόψε (9 μ.μ.) που ο περίφημος μουσικός και η 6μελής μπάντα του δίνουν συναυλία στο «Σχολείον» ενταγμένη στο φεστιβαλικό αφιέρωμα «Ηχοι του Κόσμου».

Για τον ίδιο τον Ντιαμπατέ, όμως, το «κλειδί» για να καταλάβει κανείς βαθιά τον ήχο της μουσικής του παράδοσης ανοίγει την πολύ μεγαλύτερη πόρτα ενός αφρικανικού μυστικισμού: Θεός, Griots και Μαντίνγκα είναι τρεις έννοιες που επιστρέφουν συχνά στο λόγο του. Χρειαζόμαστε, τουλάχιστον για τις δύο, επεξήγηση...

* Griots είναι μια κάστα μουσικών, που μεταδίδει την παράδοσή της σαν πολύτιμο μυστικό από γενιά σε γενιά. Ο Ντιαμπατέ προέρχεται από μια οικογένεια griots τής κόρα.

* «Μαντίνγκα» είναι μια μεγάλη «φυλή» με δική της γλώσσα, ιστορία, παράδοση και εθνική συνείδηση που, όμως, δεν περιχαρακώνεται σε μία χώρα. Αν και η καταγωγή της Αυτοκρατορίας των Μαντίνγκα ανιχνεύεται στο Μάλι του 13ου αιώνα, οι Μαντίνγκα σήμερα διαφυλάττουν την παράδοσή τους ως αυτόνομες κοινωνικές ομάδες που ζουν σε διάφορες αφρικανικές χώρες.

Πότε πρωτακούσατε κόρα;

«Από τότε που γεννήθηκα σ' ένα σπίτι όπου όλοι οι άνδρες έπαιζαν κόρα κι η μάνα μου τραγουδούσε υπέροχα τραγούδια. Θα ήμουν 3-4 ετών όταν άρχισα να παίζω κι εγώ κόρα».

Μπορείτε να μας εξηγήσετε τι είναι οι griots;

«Είναι εκείνοι που διατηρούν τις παραδόσεις των Μαντίνγκα και τις μεταφέρουν σε όλες τις γενιές. Είναι άνθρωποι-ζωντανά ιστορικά αρχεία».

Εσείς προέρχεστε από μια τέτοια οικογένεια, είστε συνεπώς φορέας μιας μακράς, πολύτιμης μουσικής παράδοσης, που όμως «τολμήσατε» να την πειράξετε δημιουργικά. Δεν υπήρξαν αντιδράσεις;

«Ποτέ. Αποστολή μου ήταν να μεταφέρω πέρα από τα σύνορα του Μάλι τη σπουδαιότητα του μουσικού οργάνου που παίζω. Ο Θεός μού επέτρεψε να συνεργαστώ με άλλους καλλιτέχνες και να συναντηθώ με το διεθνές κοινό».

Η καταγωγή σας έκανε πιο δύσκολη την διεθνή σας αναγνώριση ή πιο εύκολη στο πλαίσιο του καλωσορίσματος του έθνικ και των «εξωτικών» ήχων;

«Ούτως ή άλλως το Μάλι έχει μια πολύ πλούσια μουσική παρακαταθήκη και πολλοί σημαντικοί καλλιτέχνες προέρχονται από τη χώρα μου. Πιστεύω πως κλειδί για να γνωρίσουν άλλοι καλλιτέχνες και να μου ζητήσουν συνεργασία ήταν απλά ό,τι έκανα. Η γλώσσα της μουσικής δεν ξέρει από σημαίες, ούτε από σύνορα».

Ποιοι ήταν οι άνθρωποι που σας βοήθησαν περισσότερο στην καριέρα σας;

«Νομίζω πώς αυτό που πραγματικά με βοήθησε στην καριέρα μου ήταν το πνεύμα του Θεού. Και φυσικά το γεγονός ότι εκπροσωπώ την 70ή γενιά μουσικών κόρα στην οικογένεια Ντιαμπατέ. Το μεγαλύτερο σχολείο για μένα είναι οι Μαντίνγκα, οι Griots και οι οικογενειακές μου παραδόσεις».

Συνεργαστήκατε όμως και με σπουδαίους καλλιτέχνες σαν τον Αλί Φαρκά Τουρέ, τον Σαλίφ Κεϊτά, την Μπιορκ. Ποιος σας χάρισε την πολυτιμότερη εμπειρία;

«Δεν μπορώ να ξεχωρίσω έναν ανάμεσα σε καλλιτέχνες που είναι όλοι σπουδαίοι. Ο Αλί Φαρκά Τουρέ, όμως, που αναπαύεται πια εν ειρήνη, είναι ένα μύθος για τη χώρα μου. Ημουν ο τελευταίος καλλιτέχνης που μίλησε μαζί του προτού να πεθάνει. Τα τελευταία λόγια που μου 'πε είναι ότι πρέπει να ακολουθήσω τη μουσική του κληρονομιά».

Η μουσική λέει ιστορίες. Ποια ιστορία θέλετε να πείτε εσείς;

«Την ιστορία της μουσικής παράδοσης της Αυτοκρατορίας των Μαντίνγκα, που φτιάχτηκε από το Μάλι, τη Σενεγάλη, τη Μπουρκίνα Φάσο, την Ακτή του Ελεφαντοστού, τη Μαυριτανία κι από ένα μέρος της Νιγηρίας».

Ποια είναι τότε η ιστορία που λέει σ'εσάς το κόρα;

«Η ιστορία της ειρήνης και της αγάπης. Το κόρα μιλάει ενάντια στις διακρίσεις. Στις δυτικές χώρες νομίζετε πως το χρήμα είναι το σπουδαιότερο πράγμα. Δεν είναι όμως έτσι. Μέτρο για τον πλούτο μιας χώρας είναι οι τέχνες της. Ομως πάνω απ' όλα το κόρα σε φέρνει κοντά στον Θεό».

* Εισιτήρια: 25, 20 (μειωμένο) και 10 (φοιτητικό & ΑΜΕΑ) ευρώ. Πειραιώς 52.

• Της ΝΑΤΑΛΙ ΧΑΤΖΗΑΝΤΩΝΙΟΥ, Ελευθεροτυπία, Πέμπτη 9 Ιουλίου 2009