The Economist [Η Καθημερινή, 25/01/2009]
Στους φιλοξενούμενους μαέστρους της Φιλαρμονικής Ορχήστρας της Νέας Υόρκης δεν επιτρέπεται συνήθως να χρησιμοποιούν την μπαγκέτα του Λέοναρντ Μπερνστάιν. Ο Γκουστάβο Ντουνταμέλ είναι μια από τις λίγες εξαιρέσεις. Υπάρχουν ομοιότητες ανάμεσα στην παθιασμένη, διαισθητική μουσική νοοτροπία του διασημότερου μαέστρου της Φιλαρμονικής και τον κ. Ντουνταμέλ, ο οποίος θα είναι ο μουσικός διευθυντής της Φιλαρμονικής του Λος Αντζελες την επόμενη σεζόν. Ισως όμως μεγαλύτερη σημασία έχει το όραμα που μοιράζεται ο 27χρονος μαέστρος από τη Βενεζουέλα με τον Μπερνστάιν - ότι οι τέχνες είναι ένα μέσο για να βελτιωθεί η κοινωνία.
Ο Γκουστάβο Ντουνταμέλ, ο οποίος ήρθε αυτόν τον μήνα στη Νέα Υόρκη για να διευθύνει την Πέμπτη Συμφωνία του Μάλερ, έργο που το έχει κάνει ένα είδος προσωπικής υπογραφής του, είναι προϊόν του «Εl sistema». Το περίφημο δίκτυο νεανικών ορχηστρών της Βενεζουέλας, που ιδρύθηκε από τον Χοσέ Αντόνιο Αμπρέου το 1975, προσφέρει δωρεάν μαθήματα και μουσικά όργανα σε παιδιά και εφήβους, στην πλειονότητά τους από υποβαθμισμένες περιοχές της χώρας όπου αφθονούν οι πειρασμοί των ναρκωτικών και της εγκληματικότητας.
Η επιτυχία του Γκουστάβο Ντουνταμέλ και του «συστήματος» ενέπνευσε την πρόσφατη ίδρυση της Youth Orchestra LA YOLA, η οποία επίσης έχει στόχο να βοηθήσει μη προνομιούχα παιδιά. Ο Ντουνταμέλ και η Φιλαρμονική του Λος Αντζελες ελπίζουν να επεκτείνουν το πρόγραμμα σε όλη τη μητροπολιτική περιοχή, ακολουθώντας το παράδειγμα του συστήματος στη Βενεζουέλα, όπου έχουν δημιουργηθεί εκατοντάδες μουσικά σύνολα.
Εντυπωσιακές ερμηνείες
Σ' αυτά περιλαμβάνεται η Νεανική Ορχήστρα Σιμόν Μπολίβαρ, την οποία ο κ. Ντουνταμέλ έχει διευθύνει από το 1999 και με την οποία έχει κάνει πολλές εξαιρετικές ηχογραφήσεις με τη δισκογραφική εταιρεία Deutsche Grammophon, ανάμεσά τους την Πέμπτη Συμφωνία του Μάλερ και την Πέμπτη Συμφωνία του Μπετόβεν. Το 2007 οι νεαροί μουσικοί εντυπωσίασαν κριτικούς και ακροατήριο με τις υψηλού επιπέδου ερμηνείες τους έργων Μπετόβεν και Μπερλιόζ. Φορούσαν μπουφάν με τη σημαία της Βενεζουέλας όταν ερμήνευαν έργα Λατινοαμερικανών συνθετών, σηκώνονταν από τις θέσεις τους και στριφογύριζαν τα μουσικά τους όργανα όταν έπαιζαν κομμάτια από το «Γουέστ Σάιντ Στόρι» του Μπερνστάιν. Οπως λέει ο Ντουνταμέλ, «το λατινοαμερικανικό αίμα είναι σαν τη σαμπάνια. Ο κόσμος λέει ότι εμείς οι Βενεζουελάνοι είμαστε τρελοί, και είμαστε. Είναι ψυχή μας και είμαι περήφανος γι' αυτήν».
Πρώτο βραβείο
Ο Γκουστάβο Ντουνταμέλ, ο οποίος ξεκίνησε τη μουσική του εκπαίδευση ως βιολονίστας, ήθελε να γίνει μαέστρος από τα τέσσερα χρόνια του. Τράβηξε τη διεθνή προσοχή όταν κέρδισε το πρώτο βραβείο στον Διεθνή Διαγωνισμό Μουσικής Διεύθυνσης Gustav Mahler στο Μπάμπεργκ της Γερμανίας. Ο Εσα Πέκα Σάλονεν, ο σημερινός μουσικός διευθυντής της Φιλαρμονικής του Λος Αντζελες, ήταν τότε στην κριτική επιτροπή και μίλησε στην Ντέμπορα Μπόρντα, την πρόεδρο της ορχήστρας, για το πληθωρικό ταλέντο του νεαρού μαέστρου. Η κ. Μπόρντα θυμάται που τον παρακολούθησε στις πρόβες της πέμπτης συμφωνίας του Μάλερ με την ορχήστρα της Σκάλας του Μιλάνου. Στην αρχή ακούγονταν «σαν στρατιωτική μπάντα που παίζει Μάλερ», λέει. Ωστόσο, μετά από λίγες ώρες με τον Ντουνταμέλ, του οποίου το στυλ στις πρόβες το περιγράφει ως «ευγενικό, παραγωγικό και ζωηρό», ο ήχος του συνόλου άρχισε να μοιάζει πιο πολύ με της Φιλαρμονικής της Βιέννης.
Ο Στίβεν Γουίτσερ, πρώτο τρομπόνι στη Φιλαρμονική του Λος Αντζελες, εκτιμά τον τρόπο που ο Ντουνταμέλ «αναμιγνύει τη νεανική ορμή και σφριγηλότητα με τη συνετή και σοβαρή μουσική δουλειά». Πολλοί μαέστροι διαθέτουν «πολύ έντονη προσωπικότητα», αλλά «ο Γκουστάβο έχει πάνω του μια αθωότητα». Θερμή υποδοχή περιμένει τον νεαρό μαέστρο και έξω από την αίθουσα συναυλιών. Καλωσορίζοντάς τον, οι Los Angeles Lakers του χάρισαν μια μπλούζα της φημισμένης ομάδας μπάσκετ με το όνομά του πάνω της.
Εκπαίδευση για όλους
Ιδεαλιστής όπως και ο Μπερνστάιν, ο δυναμικός, σγουρομάλλης μαέστρος πιστεύει ότι το κράτος πρέπει να προσφέρει σε κάθε παιδί στην Αμερική μουσική παιδεία, όπως συμβαίνει στη Βενεζουέλα. «Οφείλουμε να εκπαιδεύσουμε την κοινωνία. Με τη μουσική και τις άλλες τέχνες, η εκπαίδευση πρέπει να προέρχεται από το κράτος. Και αυτό θα γίνει, είμαι σίγουρος», λέει με την αισιοδοξία κάποιου που δεν έχει ακόμα ζήσει σε μια χώρα χωρίς ιατρική περίθαλψη για όλους, πόσω μάλλον δωρεάν μαθήματα βιολιού. «Οταν αλλάζεις τη ζωή ενός παιδιού, αλλάζεις τη ζωή ολόκληρης της οικογένειας. Οταν βρεθείς μπροστά σ' αυτά τα παιδιά, καταλαβαίνεις ότι αυτό είναι πολύ σημαντικό, όχι μόνο για το μέλλον της κλασικής μουσικής, αλλά για το μέλλον του κόσμου». Πραγματικά, ένας μαέστρος που ενσαρκώνει το «Ναι, μπορούμε» του νέου Αμερικανού προέδρου.
Το μουσικό θαύμα «Εl Sistema»
Ο μαέστρος Χοσέ Αντόνιο Αμπρέου και το Σύστημα Παιδικών και Νεανικών Ορχηστρών της Βενεζουέλας αποτελούν σύμβολο για όλους τους ερμηνευτές, συνθέτες, πολιτιστικούς διαχειριστές και εκπαιδευτικούς που σε όλο τον κόσμο πασχίζουν ώστε να επιβιώσει ένα μουσικό είδος το οποίο εδώ και χρόνια φυτοζωεί, αλλά και να αξιοποιήσουν τη μουσική εκπαίδευση σε όφελος των νέων. Η επιτυχία της προσπάθειας αυτής -σήμερα εκπαιδεύονται στη Βενεζουέλα 265.000 παιδιά και έφηβοι, στην πλειονότητά τους από φτωχές οικογένειες- υπήρξε τεράστια. Και ο ιδεαλισμός που ενσαρκώνει αρχίζει να διαδίδεται σε διεθνή κλίμακα, με πρώτη «χώρα εξαγωγής» τις ΗΠΑ. Ενώ στην Ευρώπη μαέστροι, όπως ο Κλάουντιο Αμπάντο και ο Σάιμον Ρατλ βλέπουν εδώ και καιρό τη Βενεζουέλα ως τον τόπο όπου θα ξεκινήσει η αναζωογόνηση της κληρονομιάς των Μπαχ, Μότσαρτ, Μπετόβεν, Μάλερ, στις ΗΠΑ σχεδιάζεται η εφαρμογή του συστήματος στην πράξη. Ο Γκουστάβο Ντουνταμέλ, το πιο λαμπρό αστέρι του «θαύματος» της Βενεζουέλας, θα αναλάβει, εκτός από τα καθήκοντα του μουσικού διευθυντή της Φιλαρμονικής του Λος Αντζελες, την διάδοση της δωρεάν μουσικής εκπαίδευσης σε υποβαθμισμένες ισπανόφωνες συνοικίες της πόλης. Ανάλογες πρωτοβουλίες έχουν ξεκινήσει στη Φλόριντα (από τον Μάικλ Ουίλσον Τόμας) και στη Νέα Υόρκη, όπου οι υπεύθυνοι του Κάρνεγκι Χολ βάζουν σε εφαρμογή τη στρατηγική του «συστήματος» στο Χάρλεμ και στο Μπρονξ.
No comments:
Post a Comment