Η πραγματική μου θρησκεία είναι η ανοχή

Η Γιασμίν Λεβή τραγουδά σε σεφαραδίτικη διάλεκτο και κάνει παγκόσμια επιτυχία

Της Νελλης Aμπραβανελ, Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, 06/12/2009

Η Γιασμίν Λεβή είναι μια τραγουδίστρια που πρέπει να νιώθει βαθιά αυτό που τραγουδάει. Η δουλειά της άλλωστε χαρακτηρίζεται από μία ενδιαφέρουσα αντίθεση. Πρόκειται για μια νέα και όμορφη γυναίκα που ερμηνεύει τραγούδια σε μια σχεδόν νεκρή γλώσσα. Κι όμως, η σεφαραδίτικη διάλεκτος έγινε ξαφνικά «της μόδας», έστω μέσα στις κατάμεστες αίθουσες συναυλιών ανά τον κόσμο ή στα playlist μουσικών συλλογών όπως αυτή του Buddha Bar. Λίγο πριν από τις δύο εμφανίσεις της στην Αθήνα στις 7 και 8 Δεκεμβρίου, η 33χρονη Γιασμίν Λεβή μιλάει για τον τρόπο με τον οποίο επέλεξε να διαδώσει τραγούδια σε μια γλώσσα υπό εξαφάνιση, τις αντιδράσεις του κόσμου καθώς και για τη συμμετοχή της σε ένα ντοκιμαντέρ για το ρεμπέτικο τραγούδι και τη Ρόζα Εσκενάζι.

Οικογενειακή υπόθεση

«Την αφοσίωσή μου στη λαντίνο μουσική και κουλτούρα τη χρωστάω στον πατέρα μου». Ο Ισαάκ Λεβή υπήρξε ένας αξιόλογος μουσικός και μουσικολόγος, που αφιέρωσε τη ζωή του στην περισυλλογή, διατήρηση και καταγραφή τραγουδιών που είχαν επιζήσει από γενιά σε γενιά μόνο προφορικά στα λαντίνο, τη γλώσσα που έφεραν μαζί τους από την Ισπανία. «Η οικογένειά μου εκδιώχθηκε από την Ισπανία στο τέλος του 15ου αιώνα, μαζί με τον υπόλοιπο σεφαραδίτικο πληθυσμό, που μετέπειτα εξαπλώθηκε σε διάφορα σημεία της Μεσογείου. Οι διωγμένοι όμως Ισπανοεβραίοι κράτησαν ζωντανά τα τραγούδια που τους συνόδευαν τόσο στη συναγωγή όσο και στο σπίτι».

Σήμερα, ζήτημα είναι αν μιλούν παραπάνω από 150.000 άνθρωποι στον κόσμο τη συγκεκριμένη διάλεκτο. Και οι περισσότεροι από αυτούς είναι αρκετά μεγάλοι. «Αναμφισβήτητα τα λαντίνο ως γλώσσα πεθαίνουν. Τα τραγούδια και η μουσική όμως μπορούν να επιζήσουν». Στο άκουσμα του μελαγχολικού Adio Querida, ενός αγαπημένου τραγουδιού στα λαντίνο, η συγκίνηση των πιο ηλικιωμένων Σεφαραδιτών Εβραίων της διασποράς, μεταφράζεται γρήγορα σε δάκρυα. Τι γίνεται όμως με το πιο νέο κοινό;

«Αν επέλεγα να τραγουδήσω τα συγκεκριμένα τραγούδια με τον παραδοσιακό τρόπο, α καπέλα δηλαδή, τότε λίγοι θα κάθονταν να ακούσουν πάνω από δυο-τρία κομμάτια σε κάθε συναυλία. Συνειδητοποίησα νωρίς ότι ήταν απαραίτητο να ανοίξω κατά κάποιον τρόπο αυτά τα τραγούδια σε πολλούς διαφορετικούς τύπους μουσικής: στην τουρκική και την κουβανέζικη μουσική για παράδειγμα, στο φλαμένκο...». Ποιος θα περίμενε ότι τραγούδια ερμηνευμένα σε μια σχεδόν νεκρή γλώσσα, θα γέμιζαν το Carnegie Hall της Νέας Υόρκης ή την Οπερα του Σίδνεϊ. Η ίδια πάντως δεν το περίμενε και υπογραμμίζει ότι «αυτά τα τραγούδια είναι τόσο όμορφα που δεν χρειάζονται τη βοήθειά μου. Το μόνο που κατάφερα νομίζω είναι να τα κάνω πιο προσιτά».

Οσο για τους Σεφαραδίτες Εβραίους στο Ισραήλ, μετά από πολύ κόπο και χρόνο, η Λεβή μπορεί με σιγουριά να πει ότι έχει καταφέρει να τους κατευνάσει. Γιατί στην αρχή, ο τρόπος με τον οποίο η τραγουδίστρια επέλεξε να προσεγγίσει τη μουσική τους, θεωρήθηκε κάτι λιγότερο από αξιοπρεπής. «Τους πήρε επτά χρόνια να δεχτούν ότι αυτό που επιχειρώ είναι η δική μου συνεισφορά στην ιστορία αυτής της μουσικής, με όλο το μέγεθος του σεβασμού και της ευθύνης που συνοδεύει μια τέτοια αποστολή. Τις περισσότερες φορές νιώθω ένα φόβο όταν ερμηνεύω αυτά τα τραγούδια, γιατί ενώ σίγουρα αποτελούν μέρος της ζωής μου, δεν είναι δικά μου». Στα δικά της τραγούδια είναι που νιώθει «την απόλυτη ελευθερία, καταλήγοντας τελικά σε μια ισορροπία ανάμεσα στη διατήρηση μιας μουσικής παράδοσης και τη δημιουργία μιας άλλης».

Για την Ελλάδα

Δεν είναι η πρώτη φορά που η Λεβή επισκέπτεται τη χώρα μας. Την τελευταία φορά που βρισκόταν στην Αθήνα, ήταν μόλις πριν από δέκα ημέρες, όταν ολοκληρώνονταν τα γυρίσματα του ντοκιμαντέρ «My sweet canary» («Καναρίνι μου γλυκό») για τη ζωή της ρεμπέτισσας Ρόζας Εσκενάζι. Η Γιασμίν Λεβή εμφανίζεται τραγουδώντας στα λαντίνο και στα ελληνικά, τραγούδια από το ρεπερτόριο της Ρόζας. «Κάποιος μου έδωσε ένα άλμπουμ της Ρόζας πριν από τρία χρόνια. Εκτιμώ πολύ τη δουλειά της και το ταλέντο της». Τα λόγια της για την Εσκενάζι είναι μετρημένα, ένας τρόπος με τον οποίο η Λεβή επιλέγει να δείξει τον σεβασμό της για τη μεγάλη κυρία του ρεμπέτικου. Η συμμετοχή της στην ταινία σήμαινε γι’ αυτήν κάτι περισσότερο από μία μουσική αναδρομή όμως. «Επέστρεψα κατά κάποιο τρόπο στο παρελθόν, πιστεύοντας πιο ισχυρά από ποτέ στην ιδέα ότι όσο και να προσπαθείς, δεν μπορείς να αλλάξεις τους συνανθρώπους σου. Ως πολιτισμός, έχουμε υποστεί πολλά, κι όμως είμαστε ακόμα εδώ. Συνειδητοποίησα ότι η πραγματική μου θρησκεία είναι η ανεκτικότητα, η ανοχή...».

Οταν η συζήτηση κατευθύνεται προς τη σύγχρονη ελληνική μουσική, ένα είδος που έχει μεγάλη απήχηση στο Ισραήλ, η Λεβή δεν κρατιέται περιγράφοντας τον θαυμασμό της για την Ελένη Βιτάλη με την οποία έχει συνεργαστεί σε ένα πρόσφατο κομμάτι, μέρος του νέου της δίσκου με τίτλο «Sentir». «Γνωρίζω τη δουλειά πολλών Ελλήνων τραγουδιστών, και είναι όλοι τους εκπληκτικοί, αλλά ποτέ δεν νιώθω τον ενθουσιασμό που νιώθω όταν ακούω την Ελένη Βιτάλη. Για μένα, είναι η βασίλισσα...».

• Gazarte, 7 & 8 Δεκεμβρίου, 9 μ.μ. (Βουτάδων 32-34, Γκάζι, τηλ. 210-34.52.277)