Ο βασιλιάς της 12χορδης κιθάρας

• LEADBELLY

• Από τον Γιάννη Πετρίδη

Οι μουσικολόγοι John Α. και Alan Lomax ανακάλυψαν τον Leadbelly το 1933 σε μια φυλακή της Λουζιάνα, όταν έκαναν περιοδεία στον αμερικανικό Νότο, για να ηχογραφήσουν για λογαριασμό του κράτους άγνωστους καλλιτέχνες από τον χώρο των μπλουζ και της φολκ.

Ο Huddie Ledbetter, όπως ήταν το πραγματικό του όνομα, εξέτιε εκεί την ποινή που του είχε επιβληθεί για απόπειρα ανθρωποκτονίας.

Οι Lomax (πατέρας και γιος) έστειλαν ένα από τα τραγούδια που ηχογράφησαν στον διευθυντή των φυλακών, ο οποίος αποφάσισε να διακόψει τη φυλάκισή του και να τον αφήσει ελεύθερο. Αργότερα, διέψευσε ότι το τραγούδι ήταν ο λόγος που τον απελευθέρωσε, λέγοντας ότι το έκανε λόγω της καλής του διαγωγής.

Βέβαια από μικρός ο Leadbelly είχε προβλήματα στη συμπεριφορά του. Σύμφωνα μάλιστα με δικιές του δηλώσεις, όταν ήταν 7 ετών είχε χτυπήσει τον πατέρα του και τον είχε απειλήσει με όπλο. Εκτός από ...τα όπλα όμως, είχε μάθει από μικρός να παίζει ακορντεόν και όταν έγινε 17 έπαιζε αρχικά 8χορδη και στη συνέχεια 12χορδη κιθάρα κάνοντας περιοδείες σε διάφορες πόλεις του Νότου, όπου παρουσίαζε τραγούδια των οποίων η προέλευση ήταν συνήθως από την εποχή που οι μαύροι ήταν σκλάβοι.

Οταν έγινε 18, έφυγε οριστικά από το σπίτι του, ουσιαστικά για να αποφύγει τις συνέπειες, επειδή άφησε έγκυο δύο φορές την ίδια γυναίκα, χωρίς να έχει πρόθεση να την παντρευτεί. Πήγε στο δυτικό Τέξας, όπου την ημέρα δούλευε σε βαμβακοφυτεία και τα βράδια τραγουδούσε μαζί με τον φίλο του Blind Lemon Jefferson.

Οταν τον ανακάλυψαν οι Lomax, είχε περάσει τα 40 (διάφορες πηγές αναφέρουν ως ημερομηνία γέννησής του την 20ή Ιανουαρίου 1888) και είχε επισκεφθεί αρκετές φορές τις φυλακές, για πολλές αιτίες, μία από αυτές, ο φόνος κάποιου με τον οποίο μάλωσε για μια γυναίκα. Οι διάφορες ιστορίες λένε ότι συνήθως με τη φωνή του κατάφερνε και σαγήνευε τους υπεύθυνους, που τον άφηναν ελεύθερο ύστερα από λίγους μήνες. Μεταξύ 1933-35 ο Leadbelly ηχογράφησε αρκετές φορές για τους Alan και John Lomax, οι ηχογραφήσεις αυτές όμως κυκλοφόρησαν αρκετά χρόνια αργότερα σε δίσκους, με αρκετά από αυτά τα τραγούδια να είναι επηρεασμένα από τη γνωριμία του με τον Blind Lemon Jefferson.

Μέχρι το 1942, οι Lomax είχαν ανακαλύψει και ηχογραφήσει με τη βοήθεια και άλλων συνεργατών τους αρκετούς σημαντικούς μαύρους μουσικούς, αλλά ο Leadbelly ήταν σίγουρα η μεγαλύτερη ανακάλυψή τους. Ηταν ο μουσικός που ερμήνευε τραγούδια που κάλυπταν ένα ευρύ φάσμα της αμερικανικής μουσικής εκείνη την εποχή: σπιρίτσουαλ, τραγούδια που οι εργαζόμενοι έλεγαν καθημερινά στους χώρους εργασίας, κάντρι της εποχής, μπλουζ, μουσική που είχε τις ρίζες της στη γαλλική κοινότητα που ζούσε στη Λουζιάνα και πάνω απ' όλα, τραγούδια που θα οδηγούσαν στον ήχο της αμερικανικής φολκ όπως διαμορφώθηκε μετά τη δεκαετία του '50.

Το γεγονός ότι ένας μαύρος μουσικός δεν έπαιζε μόνο μπλουζ αλλά και φολκ ήταν ασυνήθιστο για την εποχή, γιατί όλοι σχεδόν οι μαύροι μουσικοί που έπαιζαν φολκ, από τη δεκαετία του '20, σε όλες τις εμφανίσεις τους έπαιρναν εντολές να τραγουδούν μόνο μπλουζ.

Οπως συμβαίνει αρκετές φορές με διάφορους ταλαντούχους καλλιτέχνες που δεν έχουν γίνει γνωστοί, ο θάνατός του στις 6 Δεκεμβρίου 1949, πριν από 60 χρόνια, οδήγησε στο να διασκευαστούν αρκετά από τα τραγούδια του, με το Goodnight Irene να γίνεται μάλιστα μία από τις μεγαλύτερες επιτυχίες του 1950 από το συγκρότημα των Weavers, μέλος των οποίων ήταν ο Pete Seeger, με τον οποίο ο Leadbelly είχε συνεργαστεί στην τελευταία δεκαετία της ζωής του, όπως και με άλλους καλλιτέχνες από τον χώρο της φολκ, όπως ο Woody Guthrie.

Δεν είναι απολύτως ξεκάθαρο το αν αυτός ο θησαυρός των τραγουδιών που αναφέρονται ως δημιουργίες του, είναι όλα δικιές του συνθέσεις ή είναι τραγούδια που άκουγε μικρός και κατάφερε να τα αποστηθίσει και μεγαλώνοντας να τα μεταφέρει στους νεότερους. Οπως και να έχει όμως, σίγουρα ήταν ένας ξεχωριστός μουσικός, με πολλές γνώσεις, που, εκτός από κιθάρα και ακορντεόν, έπαιζε πιάνο, φυσαρμόνικα και μαντολίνο.

Το πρώτο του τραγούδι γράφτηκε το 1912 και ήταν εμπνευσμένο από το ναυάγιο του «Τιτανικού», είχε τίτλο The Titanic και παράλληλα ήταν το πρώτο που ερμήνευε με τη 12χορδη κιθάρα του παρουσιάζοντάς το στην περιοχή του Ντάλας, όπου έπαιζε μαζί με τον Blind Lemon Jefferson. Αυτός ο τρόπος παιξίματος της κιθάρας θα υιοθετηθεί στη δεκαετία του '50 από τον Pete Seeger.

Εκτός από τον Seeger η επιρροή της μουσικής του Leadbelly είναι φανερή σε πολλούς άλλους μουσικούς, οι οποίοι συχνά διασκεύαζαν τραγούδια του, γνωρίζοντας μάλιστα επιτυχία.

Οι Beach Boys το 1969 στο άλμπουμ τους 20/20 είχαν το Cotton Fields, τραγούδι που βασίζεται στην ομώνυμη σύνθεση του Leadbelly και την ίδια χρονιά διασκευάστηκε και από τους Creedence Clearwater Revival στο άλμπουμ τους Willy and the Poor Boys μαζί με τη μεγάλη επιτυχία τού Leadbelly Midnight Special, που είναι ίσως το πιο διασκευασμένο τραγούδι του από καλλιτέχνες του ροκ και έχει ερμηνευτεί ακόμα και από συγκροτήματα όπως οι Abba, με πιο πετυχημένη τη διασκευή που έκανε ο Johnny Rivers το 1964. Οι ρίζες του τραγουδιού είναι παλιές και φτάνουν στις αρχές του περασμένου αιώνα, αλλά οι αλλαγές που έκανε ο Leadbelly οδήγησαν τους Lomax να το καταχωρίσουν σαν δικιά του σύνθεση.

Οι Ram Jam, Tom Jones και πρόσφατα ο Wyclef Jean έχουν ηχογραφήσει το Black Betty, με τους δύο τελευταίους μάλιστα να έχουν προσθέσει διάφορα επιφωνήματα που συνήθως ακούγονταν από τους φυλακισμένους στις ώρες εργασίας. Ο τίτλος που χρησιμοποίησε γι' αυτό το τραγούδι ο Leadbelly ήταν Looky Looky Yonder.

Οι Rolling Stones χρησιμοποίησαν το Bourgeois Blues για να συνθέσουν το δικό τους When the Whip Comes Down, που υπάρχει στο άλμπουμ τους Some Girls του 1978.

Ανάμεσα σ' αυτούς που διασκεύασαν το Goodnight Irene είναι ο Van Morrison, ο οποίος σε συνέντευξή του στο περιοδικό τον αναφέρει ως πνευματικό του πατέρα. Είχε μάλιστα στο δωμάτιό του μια αφίσα με την εικόνα του και το Goodnight Irene ήταν το πρώτο τραγούδι που θυμάται να τραγούδησε ως παιδί. Τον Leadbelly ο Morrison αναφέρει στους στίχους δύο τραγουδιών του, το Astral Weeks από το ομώνυμο άλμπουμ και το Cleaning Windows. Αργότερα θα βρει την ευκαιρία να ηχογραφήσει το Goodnight Irene στη συνεργασία που θα κάνει με τον Lonnie Donegan, που ήταν επίσης θαυμαστής της μουσικής τού Leadbelly και θα γνωρίσει τη μεγαλύτερη επιτυχία του με τη δικιά του ερμηνεία στο Rock Island Line, τραγούδι που θα οδηγήσει στη μόδα της εποχής με τον ήχο skiffle.

Οι Led Zeppelin, που μαζί με πολλά άλλα βρετανικά συγκροτήματα έχουν ξεσκονίσει την ιστορία των αμερικανών μαύρων μουσικών, έχουν στο ρεπερτόριό τους το Gallows Pole στο τρίτο τους άλμπουμ, που βασίζεται στο Galis Pole, που με τη σειρά του ο Leadbelly είχε αντιγράψει από το παλαιότερο The Maid freed from the Gallows.

Στο κουτί των Nirvana, που κυκλοφόρησε το 2004 με τον τίτλο With the Lights Out, περιλαμβάνονται τέσσερις διασκευές τους σε τραγούδια του Leadbelly, Where Did You Sleep Last Night, γνωστό και ως Black Girl, They Hung Him On Α Cross, Ain't It Α Shame και η ορχηστρική διασκευή τους στο Grey Goose.

Στους καλλιτέχνες που έχουν αναφέρει το όνομα του Leadbelly στους στίχους τραγουδιών τους, εκτός του Van Morrison, περιλαμβάνονται και οι Bob Dylan, Pearl Jam, Pete Seeger, Stone Temple Pilots.

Ο Leadbelly ανήκει στην κατηγορία των μουσικών που ο χρόνος που περνάει προσδίδει μεγαλύτερη αξία στις δημιουργίες τους, μια και μοιραία συγκρίνονται με την προσφορά αυτών που τις ακολούθησαν.

• ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ, Βιβλιοθήκη, Παρασκευή 4 Δεκεμβρίου 2009