Ο μελωδός της νοσταλγίας

• Του ΔΗΜΗΤΡΗ ΚΑΝΕΛΛΟΠΟΥΛΟΥ, Επτά, Κυριακή 16 Μαΐου 2010

Το σάουντρακ της «Διπλής ζωής της Βερόνικα» και το «Goin' Back to New Orleans» του Dr. John ήταν τα πρώτα άλμπουμ στην Ελλάδα που κυκλοφόρησαν αποκλειστικά σε cd. Μέχρι τότε, αρχές της δεκαετίας του '90, όλες οι καινούριες κυκλοφορίες έβγαιναν ταυτόχρονα και σε βινύλιο.

Το αγοράσαμε το cd «La double vie de Veronique» λοιπόν, ήταν εξαιρετικό, και μέχρι να πάρουμε και cd-player το... καμαρώναμε. Ο Ζμπίγκνιου Πράισνερ, ο πολωνός συνθέτης της «Βερόνικας» και μόνιμος συνεργάτης του σκηνοθέτη Κριστόφ Κισλόφσκι, ακούει να του διηγούμαι την ιστορία και χαμογελάει. Κάθεται απέναντί μου, σε μία ταβέρνα στην Πλατεία Καραϊσκάκη. «Αποφασίσαμε να το βγάλουμε μόνο σε cd για να δείξουμε πως περνάγαμε σε μία νέα εποχή» εξηγεί. «Αν και προσωπικά παραμένω λάτρης του βινυλίου ακόμα και σήμερα».

«Η κρίση είναι πλασματική»

Ο Πράισνερ ήρθε για ένα διήμερο για να προετοιμάσει τη συναυλία του στο Μέγαρο Μουσικής, την Κυριακή 30 Μαΐου. Θα παίξει αποσπάσματα από τις μελωδίες που έχει γράψει για ταινίες όπως «Η διπλή ζωή της Βερόνικα», «Τα τρία χρώματα: Μπλε, Λευκό, Κόκκινο», «Κουαρτέτο σε τέσσερις κινήσεις» της Λουκίας Ρικάκη, «Requiem for my friend» κ.ά. Το ρέστοραν όπου συναντηθήκαμε ήταν σχεδόν γεμάτο. «Η οικονομική κρίση βρίσκεται μόνο στα χαρτιά και στα κεφάλια των κυβερνώντων» πιστεύει εκείνος. «Η Ελλάδα πάντοτε πορευόταν με δανεικά. Εζησα τη μεγάλη κρίση στην Πολωνία, αρχές του '80, όταν τα μαγαζιά ήταν άδεια και ο κόσμος δεν είχε χρήματα».

Ο Πράισνερ θεωρεί ότι η κρίση είναι πλασματική, όχι όμως και οι συμπατριώτες του. «Ο κόσμος στην Πολωνία με ρωτούσε πώς θα κάνω συναυλίες στην Ελλάδα τώρα που η χώρα έχει πρόβλημα. Θα μπορούσε άραγε να αγοράσει ο κόσμος τα εισιτήριά του; Ρώτησα κι εγώ τον διοργανωτή. Οχι, φυσικά, για το αν θα πραγματοποιηθεί το live, αλλά για το κέφι και την όρεξη του κοινού». Θέλω να τον... κουρδίσω λίγο: «Η Ντιόν Γουόργουικ ματαίωσε την επίσκεψή της στην Ελλάδα γιατί, όπως είπαν οι οργανωτές, φοβόταν τις απεργίες και πίστευε πως εδώ είναι επικίνδυνα». Απορεί και γελάει. «Μεγάλη βλακεία. Οι γυναίκες τελικά φοβούνται πολύ».

Μοιάζει πλήρως εγκλιματισμένος. «Αν ήξερα τη γλώσσα θα μπορούσα να μείνω μόνιμα στη χώρα σας. Μου αρέσει ο τρόπος ζωής σας. Τρώτε όταν πεινάτε, κοιμάστε όταν νυστάζετε. Η Λουκία Ρικάκη μου έδειξε περιοχές της Πελοποννήσου τις οποίες δεν θα έβλεπα ποτέ ως τουρίστας. Και σ' ένα ορεινό χωριό του Κισσάβου πέτυχα μία εντυπωσιακή σκηνή: Στο καφενείο κάθονταν έξι γυναίκες, μόνες τους, σε έξι διαφορετικά τραπέζια. Για πολλές ώρες. Εμεινα να δω τι θα κάνουν. Καμία δεν επικοινώνησε με τις άλλες, ούτε μία στιγμή. Εμοιαζαν σαν να είχαν δημιουργήσει γύρω τους έναν δικό τους κόσμο. Κάποια στιγμή άρχισα να αισθάνομαι πως βρίσκομαι ανάμεσα σε πνεύματα».

- Γίνεται μουσική η εικόνα αυτή;

«Αποτελεί το θέμα του καινούριου μου έργου που θα ολοκληρωθεί το 2012. Προσπαθώ να μπω στο μυαλό εκείνων των γυναικών και να δημιουργήσω έξι διαφορετικές ιστορίες».

- Γίνεται φανερή η καταγωγή ενός συνθέτη στο έργο του;

«Είναι αδύνατον να μην καταλάβεις πως ο Μίκης Θεοδωράκης και ο Βαγγέλης Παπαθανασίου είναι Ελληνες. Στη μουσική σας κυριαρχεί η νοσταλγία. Σε αυτό μοιάζουμε οι δύο λαοί. Νιώθω σαν να είμαι ένας σύνδεσμος μεταξύ της καινούριας μουσικής της Πολωνίας και της παλιάς, όχι της παραδοσιακής, αλλά κυρίως της θρησκευτικής».

- Είστε θρήσκος;

«Οχι. Πιστεύω πως υπάρχει κάτι ανώτερο, αλλά δεν θεωρώ τον εαυτό μου χριστιανό καθολικό. Η θρησκευτική μουσική διαθέτει πνευματικότητα. Είναι απλή, αλλά ουσιαστική. Χρησιμοποιεί λογοτεχνική γλώσσα που εκφράζει τέλεια τα συναισθήματα και διαθέτει κάτι που οδηγεί τους ακροατές σε ένα είδος έκστασης».

«Εθνικός ήρωας ο Βαλέσα»

- Το σκάνδαλο του πάπα με την παιδεραστία σάς ενόχλησε;

«Με ενοχλεί, αλλά δεν το θεωρώ τόσο σημαντικό. Δεν πιστεύω πως μπορεί να υφίσταται αγαμία κληρικών. Υπάρχουν πολλοί σπουδαίοι πολωνοί ιερείς με θαυμάσιες οικογένειες. Αυτοί έχουν την καλύτερη σχέση με το ποίμνιο γιατί γνωρίζουν και την άλλη πλευρά της ζωής».

- Εχω την αίσθηση πως μετά την πτώση του κομμουνισμού, η Πολωνία εξελίχθηκε σε δορυφόρο της Αμερικής στην Ευρώπη.

«Δεν έχετε δίκιο. Σαφώς η Αμερική βοήθησε την Πολωνία σε διάφορες περιόδους της νεότερης εποχής. Αν και ακόμα υπάρχει η απορία γιατί οι ΗΠΑ δεν μας υποστήριξαν στις συμφωνίες της Γιάλτας και της Τεχεράνης. Και δεν το έκανε καμία δύναμη της Δύσης. Ο Ρέιγκαν ασκούσε πιέσεις στην τότε Σοβιετική Ενωση, ώστε η μετάβαση από το ένα καθεστώς στο άλλο να γίνει αναίμακτα».

- Και ο Λεχ Βαλέσα;

«Εθνικός ήρωας. Μετά το θάνατό του θα στήνονται ανδριάντες».

- Ο Γιαρουζέλσκι;

«Δεν έχουμε μάθει ακόμα όλη την αλήθεια. Σίγουρα ήταν δυνάστης, καταπιεστής. Ωστόσο η Ιστορία θα του αναγνωρίσει ότι μας οδήγησε στο νέο καθεστώς χωρίς θύματα». *