«Δεν μ’ αρέσει να παριστάνω τον πολύ Ελληνα»

Με αφορμή την επέτειο της γέννησης του Μάνου Χατζιδάκι θυμόμαστε προφητικές τοποθετήσεις του

• Της Γιωτας Συκκα, Η Καθημερινή, Σάββατο, 23 Oκτωβρίου 2010

Συχνά αναρωτιόμαστε, ειδικά στις δύσκολες περιπτώσεις, πολιτικές και κοινωνικές, όταν βάλλεται το ηθικό μας, αν ζούσε σήμερα ο Μάνος Χατζιδάκις τι θα έλεγε; Με εκείνον τον καίριο, αποκαλυπτικό και αληθινά παρεμβατικό λόγο του, που έδινε πάντα και μια δεύτερη όψη στα πράγματα που μας αφορούσαν.

Ογδόντα πέντε χρόνια από τη γέννησή του συμπληρώνονται σήμερα (23/10/1925), ο Μ. Χατζιδάκις μπορεί να μη ζει ανάμεσά μας, αλλά διαβάζοντας κανείς τις παλιές τοποθετήσεις του, σε κείμενα και συνεντεύξεις του, διαπιστώνει πόσο προφητικός στάθηκε. Πολλά απ' όσα είπε είναι σαν να καυτηριάζουν όσα ζούμε καθημερινά.

• Για τη σχέση κράτους και πολίτη. (Προβληματική και σήμερα)

Να ξαναβρεί η δημοκρατία την αληθινή της έννοια, πρέπει το κράτος να εγκαταλείψει την αυταρχικότητά του, ο πολίτης να αποκτήσει συνείδηση των δικαιωμάτων του. (...) Ο πολίτης να επιβάλλει στις διεκπεραιωτικές αρχές τον απόλυτο σεβασμό της προσωπικότητάς του (...) Να θεωρηθεί ιερή η έννοια και η παρουσία της νεότητας (...) Οι ιδεολογίες και τα κόμματα απέδειξαν πως δεν είναι πλέον ειλικρινείς φορείς Δημοκρατίας, τουλάχιστον στις περισσότερες περιπτώσεις. Γι' αυτό να εγκαταλείψουν την επιμονή τους να υποτάσσουν τον πολίτη.

• Ελληνικό κράτος και πολιτισμός:

«Το ελληνικό κράτος δέχεται μόνον ό,τι το υπηρετεί και το κολακεύει. Υπήρξε πάντοτε αντιπνευματικό και εξακολουθεί να είναι».

«Δεν έχουμε πολιτισμό και η απόδειξη είναι ότι έχουμε υπουργείο Πολιτισμού».

• Περί ελληνικότητας:

«Δεν νομίζω ότι κινδυνεύουμε ως Ελληνες, αλλά ως ελληνολάτρεις».

«Πάντα μ' απασχολούσε το γνωστό εμβατήριο «Η Ελλάδα ποτέ δεν πεθαίνει». Ελεγα μέσα μου, τι άραγες εννοεί;

Σκέφτηκα, σαν κάτι να φωτίστηκε μέσα μου, εφ' όσον η Ελλάδα δεν πεθαίνει ποτέ, πάει να πει πως και ποτέ δεν θα αναστηθεί».

«Δε μ' αρέσει να παριστάνω τον πολύ Ελληνα. Θέλω να είμαι όσο είμαι. Καιρός είναι η έννοια Ελληνας να δώσει τη θέση της στην έννοια άνθρωπος. Και τότες πιστεύω πως θα συνδεθούμε με μια πιο βαθιά παράδοση που, κατά σύμπτωση, είναι κι αυτή γνησίως ελληνική».

«Νιώθω Ελληνας αν αυτό σημαίνει Ευρωπαίος. Κι Ευρωπαίος, αν αυτό συμπεριλαμβάνει την ελληνικότητά μου».

• Για τον δικομματισμό (επίκαιρο λόγω των επικείμενων εκλογών):

«Προτιμώ χίλιες φορές τις ανίσχυρες κυβερνήσεις από τις ισχυρές. Η Ιταλία, χάρη στις ανίσχυρες κυβερνήσεις της, μεταπολεμικά, χαμογελούσε συνεχώς και αναπτυσσότανε. Σε αντίθεση με μας, που μετά τον πόλεμο, αν και «νικητές», δακρύσαμε πολλές φορές, κάτω από «σιδηρές πυγμές» κυβερνήσεων και... μείναμε υποανάπτυκτοι. (...)

• Για το κατά καιρούς ακροδεξιό φλερτ της Ν.Δ.:

«Και ΚΥΠ και Ασφάλειες και χαφιέδες και άπειρα ψέματα. Μόνο που εμείς τα χρωματίζαμε με γαλάζια εθνικοφροσύνη και γαλανόλευκη πατριδοκαπηλία, ενώ αυτοί με πράσινο λαϊκίζοντα σοσιαλισμό. Εμείς για το έθνος. Αυτοί για το «λαό». Ποια η διαφορά; (...) Στερούμεθα ιδεολογίας. Στερούμεθα στόχων. Στερούμεθα περιεχομένου. Και προπαντός στερούμεθα σύγχρονης σκέψης. (...) Η περίφημη Γαλάζια Γενιά είναι μια νεολαία αναψυκτηρίου. (...)

• Οι Γάλλοι νέοι του '68 (σήμερα βγήκαν πάλι στους δρόμους):

«Οι Γάλλοι νέοι / Που επαναστατούν / Στους δρόμους / Στα δημόσια πάρκα / Και στις ιστορικές πλατείες / Δεν κάμουν Ιστορία

Τραγουδούν / Καθώς παλιά οι Προχριστιανοί / Την γέννηση ενός κόσμου που θα 'ρθεί / Για να ξεπλύνει τούτη τη γη / Από χιλιάδων χρόνων / Σκόνη / Μίσος / Και Μωρία.

Οι Γάλλοι νέοι / Δεν επαναστατούν / Εγκαινιάζουνε απλώς / Μιαν εντελώς / Καινούργια / Ιστορία».

• Για τη δολοφονία του παιδιού στα Εξάρχεια (σαν να γράφτηκε για τον Γρηγορόπουλο):

«Ενας αστυνομικός, ο Αθανάσιος Μελίστας, σκότωσε πυροβολώντας τον δεκαπεντάχρονο Μιχάλη Καλτεζά. Κατασκευάζεται ήδη σενάριο με βάση το κατά πόσον ο νεαρός δεκαπεντάχρονος ήταν ή δεν ήταν «επικίνδυνος» αναρχικός. Ωστε η κτηνωδία τού αστυνομικού να γίνει... νόμιμη άμυνα.

Με την «έναρξη τού σοσιαλισμού» στη χώρα μας βρισκόμαστε στη μόνη αλλαγή που πραγματοποιήθηκε και που αφορά την έννοια νέος. Από κομμουνιστής έγινε αναρχικός!».

• Για την Αθήνα:

«Πόσο πολύ άλλαξε για μένα η Αθήνα. Κινδυνεύει να γίνει η πιο ξένη πόλη του κόσμου... (...) Μέσα μου γνωρίζω πως δεν χρειάζεται να επιστρέψω - ούτε αυτή χρειάζεται εμένα ούτε εγώ αυτήν.