Να καούν τα χάλκινα

• Χάλκινα πνευστά από την Βιέννη, το Αμστερνταμ, τη Φλώρινα. Δημοφιλείς δεξιοτέχνες από τη Σερβία και πολλοί εκπρόσωποι της βαλκανικής μουσικής παράδοσης. Βραδιές όπου η τρομπέτα συναντά το εκκλησιαστικό όργανο και κλασικές συμφωνικές ορχήστρες συμπράττουν με σχήματα πνευστών.

Από αύριο και μέχρι τις 15 του μηνός στο Μέγαρο Μουσικής τα όργανα θα παίζουν απνευστί. Το Φεστιβάλ Χάλκινων Πνευστών είναι μια γιορτή που καλύπτει όλο το φάσμα της συγκεκριμένης μουσικής: από την κλασική στον παραδοσιακό ήχο και την big band.

* Ποδαρικό στο φεστιβάλ κάνει αύριο το συγκρότημα χάλκινων πνευστών Μνότζιλ Μπρας με ένα τολμηρό πρόγραμμα που ξεκινά από τον Σούμπερτ και τον Ερίκ Σατί και φτάνει ώς τον Γκλεν Μίλερ και τον Φρέντι Μέρκιουρι. Οι επτά μουσικοί του συνόλου (τρεις τρομπετίστες, τρεις τρομπονίστες και ένας τουμπίστας) είναι εξαιρετικά ταλαντούχοι και δεν διστάζουν να χρησιμοποιήσουν στις συναυλίες τους ακραίο χιούμορ: κάποτε έκαναν μέχρι και αναπαράσταση κηδείας, κουβαλώντας έναν «νεκρό», που βέβαια έπαιζε μουσική. Το συγκρότημα ιδρύθηκε το 1992 στη Βιέννη, σε μια από τις καθιερωμένες συναντήσεις μουσικών στο καπηλειό του Γιόζεφ Μνότζιλ. Στην αυριανή του συναυλία με τίτλο «La Creme de la Creme» θα ακούσουμε τα καλύτερά του.

* Δεύτερη βραδιά του φεστιβάλ, το ερχόμενο Σάββατο περιμένουμε μια ελληνοολλανδική σύμπραξη: στη σκηνή του Μεγάρου θα βρεθούν οι μουσικοί του κουιντέτου των χάλκινων της Βασιλικής Ορχήστρας Κοντσέρτχεμπαου του Αμστερνταμ -κατά πολλούς θεωρείται το καλύτερο του κόσμου- με το κουιντέτο χάλκινων πνευστών Melos Brass- που έχει την καλλιτεχνική επιμέλεια του φεστιβάλ. Δημιουργήθηκε το 1989 στους κόλπους του Ωδείου Φίλιππος Νάκας, αλλά το σχήμα με την σημερινή του σύνθεση μετράει περίπου οκτώ χρόνια. Ο τρομπετίστας Σωκράτης Ανθής ηγείται της παρέας αυτής των τριαντάρηδων, που εργάζονται στις γνωστότερες συμφωνικές μας ορχήστρες.

Οσο, δε, για το αντικείμενό τους, τα χάλκινα πνευστά είναι ευρωπαϊκής καταγωγής και συνδεδεμένα με τελετουργίες, επίσημες και λαϊκές. Μόνα τους, σε σχηματισμό μπάντας ή μικρού συνόλου, απέκτησαν σημασία και κοινό στην Αγγλία κατά τη διάρκεια της Βιομηχανικής Επανάστασης. Βλέπετε, τα χάλκινα όργανα ήταν σχετικά φτηνά για τους εργάτες στις βιομηχανικές πόλεις του αγγλικού Βορρά. Αρχικά, οι μουσικοί ήταν αυτοδίδακτοι, αργότερα όμως, με τη δημιουργία των ωδείων και των μουσικών τμημάτων των πανεπιστημίων, άρχισαν να εμφανίζονται συνθέτες και σολίστες που επέβαλαν και έδωσαν κύρος στα όργανα αυτά.

Ο βρετανός κορνετίστας Ντένις Μπρέιν στη δεκαετία του 1950, ο γάλλος τρομπετίστας Μορίς Αντρέ αργότερα, καθώς και ο σουηδός τρομπονίστας Κρίστιαν Λίντμπεργκ είναι τρεις από τους πρώτους που καθήλωσαν το κοινό με τους χάλκινους ήχους τους. Αργότερα, βέβαια, μπήκαν στο παιχνίδι οι τρομπέτες του Λούις Αρμστρονγκ και του Μάιλς Ντέιβις, τα σαξόφωνα του Τσάρλι Πάρκερ και του Τζον Κόλτρεϊν και η ιστορία της μουσικής άλλαξε.

Από το πρωί ώς το βράδυ

* Τέλος, την ερχόμενη Κυριακή, τελευταία ημέρα του φεστιβάλ, τα όργανα θα παίζουν από το πρωί. Στις 11 το πρωί στην είσοδο του Μεγάρου θα σας υποδέχονται τα Χάλκινα του Δήμου Αθηναίων και στις 11:30 στην Αίθουσα Φίλων της Μουσικής θα παρουσιαστεί ένα πρόγραμμα με τίτλο «Εργα για τρομπέτα, εκκλησιαστικό όργανο και όχι μόνο!». Ο τρομπετίστας Εμμάνουελ Λίχτενβερερ, η οργανίστα Ουρανία Γκάσιου και η σοπράνο Μυρσίνη Μαργαρίτη θα διερευνήσουν τις εκφραστικές δυνατότητες των συγκεκριμένων οργάνων.

Η βραδιά θα κλείσει πανηγυρικά με χάλκινα πνευστά και ξέφρενους ήχους από Ελληνες και Σέρβους. Η ιστορία των χάλκινων πνευστών στις βαλκανικές χώρες ξεκινά τον περασμένο αιώνα από τις στρατιωτικές μπάντες. Από τα στρατόπεδα δεν άργησαν να περάσουν στα αστικά κέντρα κι από εκεί αργότερα στην ύπαιθρο, δημιουργώντας ένα από τα πιο ενδιαφέροντα μουσικά ιδιώματα στη βαλκανική παραδοσιακή μουσική. Στην Ελλάδα τα σύνολα χάλκινων πνευστών έχουν δημιουργήσει μια ιδιαίτερη μουσική σκηνή που επικεντρώνεται στην περιοχή της δυτικής και κεντρικής Μακεδονίας.

Μια τέτοια μπάντα, αυτή της Φλώρινας των αδερφών Βαλκάνη, θα ανοίξει το πρόγραμμα της συναυλίας. Ιδρύθηκε το 1960 από τον Τάσο Βαλκάνη, διευθυντή τότε της Φιλαρμονικής της Φλώρινας και μουσικό της λαϊκής παράδοσης, και είναι από τους σημαντικότερους εκπροσώπους αυτής της παράδοσης. Εχει συνεργαστεί κατά καιρούς με τους Χειμερινούς Κολυμβητές, τον Φλώρο Φλωρίδη και τον Χρήστο Νικολόπουλο κι έχει περιοδεύσει σε διεθνή φεστιβάλ.

Στο δεύτερο μέρος της συναυλίας περιμένουμε ένα εξαιρετικά δημοφιλές σχήμα από τη γειτονική Σερβία: τον μπαμπά (Μπόμπαν) και τον υιό (Μάρκο) Μάρκοβιτς σε ένα πρόγραμμα όπου η μεγάλη μουσική παράδοση των Τσιγγάνων παντρεύεται με τη σύγχρονη world μουσική, το φανκ και το σουίνγκ. Από τα τέλη της δεκαετίας του 1980, που πρωτοεμφανίστηκαν, μέχρι σήμερα έχουν γίνει μάστορες του είδους...

Ενα αφιέρωμα στα χάλκινα δεν θα μπορούσε να μην ολοκληρωθεί με γλέντι μέχρι πρωίας. Ο χαρισματικός τρομπετίστας Μπόμπι Σου και η Big Band του Δήμου Αθηναίων ανέλαβαν καθήκοντα και θα παίζουν μέχρι τις πρώτες ώρες της επόμενης μέρας. Προικισμένος σολίστας, ο αμερικανός καλλιτέχνης γεννήθηκε το 1941 στο Νέο Μεξικό και ως αυτοδίδακτος τρομπετίστας άρχισε να παραμελεί το σχολείο και να παίζει έξι βράδια την εβδομάδα για ένα εστιατόριο-κλαμπ της πόλης. «Θέλω να ανήκω σε εκείνους που είναι γεννημένοι για να παίζουν και όχι σ' εκείνους που απλώς θέλουν να παίζουν» λέει, μιλώντας πάντα με θαυμασμό για τον Σταν Κέντον και τον Ντίζι Γκιλέσπι. Και, ο ίδιος, όμως, μια χαρά τα έχει καταφέρει: έγινε σολίστας της περίφημης μπάντας Norad, μπήκε στην ορχήστρα του Τόμι Ντόρσι, ενώ στο παρελθόν η τρομπέτα του συνόδευσε τους Ελβις Πρίσλεϊ, Πολ Ανκα, Τομ Τζόουνς.

Και στο «Μπάντμιντον»

* Γλέντια, όμως, στήνονται και μακριά από το Μέγαρο Μουσικής. Η ορχήστρα Εστουδιαντίνα, γιορτάζοντας τα 10 χρόνια από την ίδρυσή της, ηγείται ενός μουσικού φεστιβάλ αφιερωμένου σε λαϊκούς σολίστες-δημιουργούς των Βαλκανίων. Στις 20 Νοεμβρίου στη σκηνή του θεάτρου «Μπάντμιντον» θα ανέβουν η Μερίτα Χαλίλι από την Αλβανία, ο Χαλίλ Καραντουμάν από την Τουρκία, το συγκρότημα Ionika Minune από τη Ρουμανία, ο Πέταρ Ράλτσεφ από τη Βουλγαρία και οι δικοί μας Χρίστος Τσιαμούλης και Σωκράτης Σινόπουλος.

* Τέλος, την ίδια μέρα θα κάνει πρεμιέρα στο «Χαφ Νόουτ» (θα παραμείνει έως 26 του μηνός) ένα διάσημο σαξόφωνο: ο Πι Γουί Ελις. Κάποιοι λένε ότι γεννήθηκε για να παίζει μουσική. Τεξανός στην καταγωγή, «ψόφαγε» από πιτσιρικάς να δει «ζωντανά» τους μεγάλους των μπλουζ. Ετσι, άρχισε μαθήματα κλαρινέτου και σαξόφωνου, έμαθε φλογέρα και πιάνο κι όταν το 1965 γνώρισε τον Τζέιμς Μπράουν έγραψε το πρώτο φανκ κομμάτι του, το «Cold Sweat». Ακολούθησαν άπειρες συνεργασίες, από τις οποίες ξεχωρίζουν τα έντεκα χρόνια συνεργασίας με τον Βαν Μόρισον και οι κοινές εμφανίσεις με Τζορτζ Μπένσον, Χανκ Κρόφορντ μέχρι και με τον Αλί Φαρκά Τουρέ και τον κουβανό πιανίστα Ομάρ Σόσα. *

• Της ΜΑΤΟΥΛΑΣ ΚΟΥΣΤΕΝΗ, Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία, Επτά, Κυριακή 8 Νοεμβρίου 2009