Οι Ισραηλινοί ανακαλύπτουν τη Ρόζα Εσκενάζυ σε μία ταινία

ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ. «Τζάκο Λεβαντάτε» με τη μελωδία του ρεμπέτικου «Ελενίτσα» τραγουδούσε χθες το μεσημέρι η σεφαραδιτικής καταγωγής Γιασμίν Λεβί και η ανατολίτικη φωνή της στα στενά της αγοράς Μοδιάνο γύριζε τον χρόνο πίσω, στις αρχές του περασμένου αιώνα, στην καρδιά της εβραϊκής συνοικίας όπου έσμιγαν τα ελληνικά, τα σεφαραδίτικα, τα τουρκικά.

Λίγες ώρες αργότερα σε ρεμπετάδικο της πόλης, τα τραγούδια «Δημητρούλα» και «Γκαρσόνα» αναβίωναν την ατμόσφαιρα της νύχτας και μαζί μ’ αυτήν, τη ζωή της μυθικής κάποτε ερμηνεύτριας του ρεμπέτικου και του σμυρναίικου τραγουδιού, Ρόζας Εσκενάζυ.

Στη Θεσσαλονίκη στήθηκαν οι παραπάνω σκηνές για τα τελευταία γυρίσματα της ταινίας «Μy Sweet Canary» (αρχικός τίτλος από το «Καναρίνι μου γλυκό») - το δραματοποιημένο ντοκιμαντέρ του Ισραηλινού σκηνοθέτη Ρόι Σερ που καταγράφει την πολυτάραχη ζωή της Ισπανοεβραίας, Τουρκάλας, Ελληνίδας τραγουδίστριας.

Στο οδοιπορικό σε αγορές, σοκάκια και καπηλειά της Κωνσταντινούπολης, της Θεσσαλονίκης, στην Αθήνα και στο Στόμιο της Κορινθίας (όπου ο τάφος της), η Ρόζα Εσκενάζυ πλανάται ως «μνήμη». Η ταινία δεν είναι μυθοπλασία. Δεν υποδύεται κανείς τη Ρόζα, ούτε τους μουσικούς αλλά οι ηθοποιοί είναι σύγχρονοι ερμηνευτές.

«Η ιδέα γεννήθηκε το 2004 σ’ ένα ρεμπετάδικο της Ιερουσαλήμ. Ερωτεύτηκα τη μουσική και ανακάλυψα τη Ρόζα Εσκενάζυ -μια Εβραία, κάτι ασυνήθιστο στο χώρο του ρεμπέτικου. Είναι μια έρευνα στο ρεμπέτικο και τη Ρόζα με μαρτυρίες προσώπων που την γνώρισαν. Ελάχιστα στοιχεία ήταν γνωστά. Ως «άπατρις» εμφανίζεται εξάλλου στον κατάλογο του πλοίου όταν ταξίδεψε στην Αμερική το ’52. Συμβολικό, γιατί τελικά η Ρόζα δεν ανήκε πουθενά», ανέφερε χθες ο σκηνοθέτης.

«Δεν είναι μια ταινία μόνο για την Εσκενάζυ, είναι η πολιτιστική ιστορία της ευρύτερης περιοχής του ρεμπέτικου και του σεφαραδίτικου τραγουδιού», πρόσθεσε η Λεβί που μεγάλωσε με ελληνική μουσική και με τη σεφαραδίτικη παράδοση.

• Της Γιωτας Mυρτσιωτη, Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, 26/11/2009