Χάρις Αλεξίου: «Θέλω κάποιος να με πάρει από το χέρι»

Μελωδίες συνθετών από την Ελλάδα, τη Γαλλία, τη Γερμανία, την Αργεντινή και, βέβαια, δικές της συναντώνται στο καινούριο άλμπουμ της Χ. Αλεξίου «Η αγάπη θα σε βρει όπου και να 'σαι», που κυκλοφορεί αύριο. Κι όμως, όλα τα τραγούδια μοιάζουν σα να 'ναι γραμμένα από κείνη. Δεν είναι μόνο η φωνή της που τα σφραγίζει, είναι κι οι στίχοι της, τόσο εξομολογητικοί όσο ποτέ μετά την «Οδό Νεφέλης». Το χρειαζόταν προφανώς, έπειτα από τόσο καιρό που έζησε μονάχα με τον εαυτό της και τους πολύ δικούς της.

Παρούσα και στα βιβλιοπωλεία, μέσ' από το φροντισμένο λεύκωμα που υπογράφει ο Γιώργος Τσάμπρας (εκδ. Κ. Αδάμ Εκδοτική), ετοιμάζεται και για τις 15 συναυλίες που θα δώσει από τίς 23 Ιανουαρίου στο «Παλλάς». Προς το παρόν, όμως, παίρνει θέση στην αγαπημένη πολυθρόνα της, στο σπίτι της, πατώ το record και τη ρωτώ τι ενώνει τα τραγούδια της.

«Τα ενώνει ότι έχουν κάτι μεσογειακό, ανεξάρτητα από την εθνικότητα των συνθετών τους, τα ενώνει ακόμα ότι μεταφέρουν τις δικές μου εξομολογήσεις που σημειώνω πότε σ' ένα λογαριασμό της ΔΕΗ, πότε στην απόδειξη των διοδίων, πότε σ' ένα μπλοκ καθώς ακούω μουσική. Αρχισα να γράφω το "Μεγάλωσα" ενώ άκουγα ένα ηλεκτρικό σόλο του Αντώνη Μιτζέλου από τους Τερμίτες. Κάτι ξεκλείδωσε μέσα μου. Οταν ξαναδιάβασα τους στίχους, είπα, "μόνο με τα σκοτεινά μεγάλωσες; Δεν έζησες και φως;" Σκέφτηκα να γράψω κάτι και γι' αυτό, αλλά θα ήταν πολύ επιτηδευμένο. Αυτό το τραγούδι μού βγήκε. Ας μου κάνουν μήνυση!»

- Μεγαλώσατε, λέτε στο κομμάτι αυτό, «με αισθήματα χημείας, με στυλ δοσοληψίας/ με βλέμματα συμπάθειας και άσκοπης προσπάθειας/ να είμαστε καλοί». Τι εννοείτε;

«Εμένα η παρόρμηση, ο ενθουσιασμός, το πρώτο βλέμμα μ' έναν άνθρωπο με κατεύθυναν πολύ στη ζωή μου. Κι έτσι δημιουργούνταν προβλήματα μετά, γιατί η χημεία τελειώνει γρήγορα. Επίσης, η δουλειά μου χρειάστηκε πολλή δοσοληψία. Ο,τι φτιάχνω έχει πολλή ψυχή και έκθεση. Και πολλές φορές ένιωσα ότι, από τη στιγμή που μετά αυτό το πουλάω, μπορεί να ξεπουλάω αγαθά της ψυχής μου. Οσο για τις προσπάθειες να είμαστε καλοί, όλοι πρέπει να αναλογιστούμε πόσα κάνουμε προκειμένου να μας αγαπούν οι άλλοι, και πως έτσι ξεχνάμε τον αληθινό μας εαυτό».

- Εσείς είστε πολύ διαφορετική από αυτό που μας έχετε δείξει;

«Είμαι λιγότερο δυναμική, λιγότερο εργατική, είμαι ένας ράθυμος άνθρωπος στη ουσία, κι όμως δουλεύω πολύ, παίρνω αποφάσεις, κατευθύνω -όχι, ψέματα: φροντίζω- τις ζωές άλλων ανθρώπων. Μου λείπει όμως πια κάποιος να με πάρει απ' το χέρι και να με οδηγήσει κάπου ή απλώς να μου κάνει παρέα, χωρίς αυτό να πρέπει να γίνει ένα συναισθηματικό έπος».

- Στις σχέσεις σας εσείς ήσαστε εκείνη που έπαιρνε πάντοτε τις αποφάσεις;

«Ναι. Παρ' όλο που πολλές φορές φαινόταν το αντίθετο, εγώ έπαιρνα τις αποφάσεις».

- Σ' ένα άλλο τραγούδι, πάντως, το «Ο άνθρωπός μου», δεν προσδοκάτε μόνο συντροφιά αλλά και ντομπροσύνη.

«Ετσι βγαίνει, ε; Δεν θα ήθελα να φανεί σα να κάνω κριτική στις βιωμένες μου σχέσεις. Αν μπορούσα να τα ζήσω όλα απ' την αρχή, θα 'θελα να ζήσω μια σχέση με την αθωότητα της εφηβείας. Οπου δεν υπάρχουν ψυχικά χρέη, κανείς δεν στέκει πάνω απ' τον άλλον, κανείς δεν πασχίζει ν' αποδείξει κάτι. Αλλά ξέρω ότι αυτό δεν γίνεται πια. Κι έπειτα, δεν νομίζω ότι έχω ακόμα κάτι να δώσω. Αισθάνομαι ότι έχω αγαπήσει πολύ δυνατά και μεγάλο κομμάτι του εαυτού μου ανήκει στις προηγούμενες σχέσεις μου. Μπορώ να έχω φίλους, να γελάω, να δακρύζω, αλλά να μην είμαι ερωτευμένη. Η ζωή, βέβαια, είναι τόσο απρόβλεπτη, ποτέ δεν ξέρεις τι θα συμβεί. Και μ' αρέσει που κρατώ μέσα μου κάτι ιδεατό».

«Οταν ερωτεύομαι, δεν γράφω»

- Τα καλύτερα τραγούδια σας τα γράψατε ερωτευμένη ή λογική;

«Λογική. Οταν ζεις τον έρωτα... έχεις άλλα πράγματα να κάνεις. Δεν χρειάζεται να γράφεις τραγούδια. Απλώς ζεις! Γίνεσαι ευάλωτος, χάνεις τον έλεγχο, πας χωρίς τιμόνι, όμως γι' αυτό είναι ο έρωτας ωραίος».

- Στο «Μεγάλωσα» μιλάτε ακόμα για μια «εφηβεία λάσπη, στο σιχαμένο άστυ», που σας οδήγησε να γίνετε «ενήλικας, μετά νευρωτικός». Είχα την εντύπωση ότι, παρ' όλες τις στερήσεις, μεγαλώσατε σαν ένα υγιές λαϊκό κορίτσι.

«Είχαμε αγάπη. Είχαμε όμως και ταλαιπωρίες. Εχασα τον πατέρα μου πολύ μικρή, αφήσαμε το οικογενειακό μας σπίτι στη Θήβα και ήρθαμε σε μια πόλη που μας συνέθλιβε. Από 13 χρονώ έπρεπε να φροντίζω το σπίτι μου, τη μάνα μου - ο αδελφός μου, πιτσιρικάς κι αυτός, έλειπε στα καράβια. Επρεπε να πολεμήσουμε μόνα μας. Δεν νιώσαμε ότι είχαμε την υποστήριξη των γονιών μας. Κι όταν δεν το 'χεις αυτό, μια ζωή θα σου χρωστιέται. Οταν, λοιπόν, στην ωριμότητά σου πια, διαβάσεις δέκα βιβλία και κάνεις το "λάθος" ν' ασχοληθείς με την ψυχανάλυση, κατανοείς μερικά πράγματα που σ' εμποδίζουν να νιώθεις καλύτερα. Και γι' αυτό κάποτε αποζητάς κάποιον να σε πάρει απ' το χέρι».

- Παλιά, χρειάστηκε να γράψετε τον «Αρχηγό», ένα τραγούδι σαν δήλωση ανεξαρτησίας. Και τώρα αυτά που μοιάζουν με δήλωση... - δεν ξέρω, πώς θα τα χαρακτηρίζατε εσείς;

«Δήλωση ανάγκης συντροφικότητας. Τη μεγαλύτερη χαρά, την επιτυχία, αν δεν την μοιράζεσαι, είναι άχαρη. Ευτυχώς, έχω φίλους, όμως είναι πάντα στη φύση μου ως γυναίκας, να έχω ένα ζητούμενο».

- Πιστεύετε ότι οι άντρες έχουν διαφορετικές ανάγκες από τις γυναίκες;

«Οχι. Τις ίδιες έχουν. Και τους συμπονώ περισσότερο γιατί έχουν όλο το βάρος ν' αποδείξουν πολύ περισσότερα από μας».

- Τα στερεότυπα της αριστεράς και του εντέχνου που κάποτε υπηρετούσατε μαζί με τους άλλους καλούς τραγουδιστές μας συνέβαλαν σ' αυτή τη νεύρωση για την οποία τραγουδάτε;

«Εχω κι εγώ αναρωτηθεί. Υπήρχε μια καταπιεστική πλευρά. Δεν έβαφα τα νύχια μου κόκκινα, αν και το ήθελα. Ηθελα ακόμα να βγω μ' ένα κολλητό κόκκινο φόρεμα με παγέτα. Τρέχαν τα σάλια μου όταν το έβλεπα, αλλά δεν το επέτρεπα στον εαυτό μου. Ομως δεν κατηγορώ το έντεχνο γι' αυτό. Εκεί βρισκόταν η περιπέτεια, το ψάξιμο, η σκέψη που δεν υπήρχε μες στην οικογένειά μου. Ζούσα σ' ένα λούμπεν περιβάλλον κι εμένα κάτι με οδηγούσε κάπου αλλού. Αν δεν είχα διδαχθεί στο έντεχνο, ίσως να μην μπορούσα σήμερα να περάσω μια πολύτιμη ώρα απολαμβάνοντας ένα βιβλίο».

- Χρειάστηκε να περάσετε από μια διεργασία για να τα παραδέχεστε όλ' αυτά δημόσια;

«Εχω μελετήσει αρκετά τον εαυτό μου. Εχω διαβάσει πολύ. Κι έχω συμμετάσχει σε ομάδα ψυχανάλυσης - αυτογνωσίας θα έλεγα καλύτερα... Είμαι, άλλωστε, ένας άνθρωπος που δεν αφήνει να τον καπελώσει κάποιος. Δε γίνομαι θύμα ούτε ενός κόμματος, ούτε μιας κατάστασης. Και διατηρώ το δικαίωμα να τα ανατρέψω όλα».

- Στην ομάδα αυτή δεν νιώθατε ότι οι άλλοι μπορεί να σας βλέπουν ως Αλεξίου;

«Ναι, αλλά αυτή είναι η μαγκιά. Αυτό που χρειαζόμαστε περισσότερο εμείς οι επώνυμοι είναι να μάθουμε να μην υποτιμάμε τους άλλους που έχουν το ίδιο πρόβλημα μ' εμάς, είτε είναι ο φόβος της απόρριψης, είτε η αρρώστια. Εγώ έπαθα καρκίνο. Το λέω πρώτη φορά δημόσια. Σας παρακαλώ να φροντίσετε ν' ακουστεί λίγο... ποιητικά. Από αυτό έχασα και τη μητέρα μου. Αλλά δεν πίστευα ότι θα το πάθω κι εγώ. Ποιος το πιστεύει... Οταν, λοιπόν, χάνεις το έδαφος κάτω από τα πόδια σου, βλέπεις ότι είσαι κι εσύ μια καρδούλα που έχει ανάγκη από φροντίδα. Αν, όμως, έχεις τον τίτλο του δυνατού... Σκεφτείτε πως όταν χειρουργήθηκα στο μαστό, καταδέχτηκα μόνο να αναβάλω την πρεμιέρα μου για μία βδομάδα. Το μόνο που ήθελα εκείνη τη στιγμή ήταν να με πάρουν αγκαλιά και να πενθήσω. Αλλά είπα "όχι! Δεν θα το αφήσω αυτό να με νικήσει, θα του δείξω εγώ!" Πόσους τέτοιους βιασμούς δεν έχουμε κάνει στον εαυτό μας... Τότε λοιπόν ένιωσα και την ανάγκη να μπω σε μια ομάδα. Και με βοήθησε πολύ. Είναι εξαιρετικά λυτρωτική η στιγμή που ζητάς βοήθεια. Τότε αρχίζεις να μαλακώνεις, όταν λες "φτάνει πια το smile, φτάνει το πάμε παρακάτω". Ε, δεν πάμε παρακάτω αν δεν πενθήσουμε πρώτα για ό,τι έχουμε χάσει. Ευτυχώς, δεν είχα σοβαρές συνέπειες, όπως άλλοι. Κι έτσι μου έμεινε το δώρο της αυτογνωσίας».

- Και σας είναι εύκολη αυτή η στάση σήμερα που στην ελληνική κοινωνία επιβάλλεται το «smile» πάνω απ' όλα;

«Δεν ξέρω πια τι είναι ελληνικό. Βλέπω ότι με το ζόρι κάποιες περιοχές της Ελλάδας προσπαθούν να κρατήσουν ένα χαρακτήρα. Αλλά εγώ δεν θέλω να βρίσκω την ελληνικότητα μόνο κάπου στην Κρήτη ή στην Αλεξανδρούπολη. Θέλω να επιβιώνει στην καθημερινότητά μου. Εχει δημιουργηθεί ένα τέρας που περνά στο συναίσθημα, τη σκέψη και τη συμπεριφορά μας. Κάνει να πω σ' αγαπώ ή θ' ακουστεί ντεμοντέ; Εδώ, έχουμε αρχίσει να μην ακούμε κανονικά τ' όνομά μας. Σε λένε "κοριτσάκι, τζουτζούκα, Λουλού" και δεν μπορούν να πουν "καλημέρα, Χαρούλα!" Ξέρετε πόσο σπουδαίο είναι να μπορείς να μιλήσεις στον κολλητό σου με το κανονικό του όνομα και να μη χρειάζεται να το παραλλάξεις; Μ' αρέσει πολύ που με λέει ο γιος μου, ο Μάνος, μητέρα. Με λέει και μαμά, αλλά προτιμώ το μητέρα».

- Πιστεύετε ότι έχουμε απομακρυνθεί απ' ό,τι ήμασταν...

«Εκφυλισμός λέγεται. Μη λυπάστε τις λέξεις».

- Οι στίχοι σας δείχνουν ότι δεν νιώθετε αλώβητη από αυτόν. «Σύνδεση otenet,/ γλυκά απ' το Palette,/ μετά στα Silhouette/ Σκεπάζουμε τους πόνους με φαΐ/ Τα όνειρα σε σύνθλιψη, αργότερα η κατάθλιψη».

«Γιατί εγώ δεν είμαι άνθρωπος, δεν έχω αδυναμίες; Δεν έπαιξα κι εγώ το παιχνίδι της επιτυχίας;».

- Παλιότερα, μάλιστα, είχατε και την εξουσία που σας έδιναν η αριστερά και το έντεχνο ως αντίδωρο για την καταπίεση που σας επέβαλλαν. Οταν άλλαξαν οι εποχές και κυριάρχησε το λάιφσταϊλ, τη χάσατε αυτή την εξουσία. Σάς κλόνισε αυτό;

«Οχι, γιατί ο έντεχνος είναι τόσο καβαλημένος, που δεν σκέφτεται ποτέ ότι μπορεί να χάσει την εξουσία του. Ακόμα και στην αποτυχία του, θέλει να πιστεύει ότι τα τραγούδια του δεν ήταν για τους πολλούς, αυτός για τρεις ανθρώπους τα είπε. Υπάρχει πολύ κόμπλεξ στο χώρο μας. Και αν δεν αναγνωρίσουμε ότι πολλοί από αυτούς που έρχονται να μας ακούσουν, χθες διασκέδαζαν μ' αυτούς που θεωρούμε τελείως αντίθετους, δεν θα επιβιώσουμε».

«Ο,τι έχω γράψει σας το έχω τραγουδήσει»

- Ανάμεσα σε άλλα τραγουδάτε «μεγάλωσα θα πει - να κάνεις το παπί/ Να πολεμάς στον καναπέ/ να μην μπορείς χωρίς φραπέ». Υπάρχει κάτι για το οποίο θα βγαίνατε σήμερα στο δρόμο;

«Πολλά! Από τα χαλασμένα πεζοδρόμια ώς τις συντάξεις της ντροπής που παίρνουν χιλιάδες άνθρωποι. Αλλά δεν βγαίνω...»

- Ας τελειώσουμε με το «Μυστικό». Οπου μια γυναίκα «εξομολογείται» στον σύντροφό της, την ώρα που εκείνος κοιμάται, ότι πήγε με άλλον.

«Είδα μια ταινία, όπου μια γυναίκα διώχνει τον εραστή της όταν αποφυλακίζεται ο άντρας της. Και διάβασα ένα καταπληκτικό βιβλίο, την "Πέτρα της υπομονής". Αυτά μαζί γέννησαν αυτό το τραγούδι. Νομίζω όμως ότι μιλά για κάτι που έχει συμβεί στο 99% των ανθρώπων. Το 1%... είμαι εγώ».

- Εχετε γράψει εξομολογητικούς στίχους που προτιμήσατε να μη δημοσιοποιήσετε;

«Οχι. Ο,τι έχω γράψει σας το έχω τραγουδήσει. Βέβαια, έχω ζήσει πράγματα που δεν θα τα έλεγα ποτέ. Τα κρατάω τα μυστικά μου. Και τα αγαπάω».

«Μπορούμε να τελειώσουμε έτσι» της λέω και, βλέποντας πως συμφωνεί, κλείνω το κασετόφωνο.

«Δεν ήμουν και πολύ τσούλα στη ζωή μου έτσι κι αλλιώς» λέει χαμογελώντας, καθώς σηκώνεται από την πολυθρόνα.

- Να το γράψω αυτό;

«Να τα γράψετε όλα».*

• Του ΦΩΤΗ ΑΠΕΡΓΗ, Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία, Επτά, Κυριακή 8 Νοεμβρίου 2009