Ο μεγιστάνας του χιπ-χοπ Jay-Z

• Ο διάσημος ράπερ εκδίδει το 11ο άλμπουμ του και λανσάρει το στυλ του «ώριμου»

«Συγγνώμη, αλλά ο Jay-Z;» φώναξε ο Νόελ Γκάλαγκερ τον Απρίλιο του 2008, φρίττοντας στη σκέψη ότι ο διάσημος ράπερ θα πρωταγωνιστούσε στο μεγαλύτερο ροκ φεστιβάλ της Βρετανίας. «Δεν υπάρχει περίπτωση. Το Γκλάστονμπερι έχει ιστορία στη ροκ κιθάρα... Δεν θέλω χιπ-χοπ στο Γκλάστονμπερι. Είναι λάθος».

Αποδείχτηκε ότι ο Γκάλαγκερ ήταν εκείνος που έκανε λάθος. Η παράσταση του Jay-Z ήταν ένας θρίαμβος που γράφτηκε στην ιστορία του φεστιβάλ. Το χιπ-χοπ κέρδισε τους λάτρεις της ροκ παράδοσης. Και σήμερα, ενώ ο Νόελ Γκάλαγκερ έχει να αντιμετωπίσει το άδοξο τέλος των Oasis, ο Jay-Z ασχολείται με την προώθηση του 11ου άλμπουμ του, που κυκλοφόρησε στις 11 Σεπτεμβρίου. Με την ευκαιρία αυτή έδωσε ένα κοντσέρτο στο Μάντισον Σκουέαρ Γκάρντεν της Νέας Υόρκης, τα έσοδα του οποίου ενίσχυσαν το Ταμείο Βοήθειας για τις χήρες και τα παιδιά των αστυνομικών και των πυροσβεστών της Νέας Υόρκης.

Δεν φαίνεται ιδιαίτερα ενοχλημένος που το άλμπουμ έχει ήδη διαρρεύσει στο Ιντερνετ. «Πρέπει να είμαι ο καλλιτέχνης που έχει υποστεί την περισσότερη πειρατεία στην ιστορία», είπε στο MTV News. «Με ενθουσιάζει που ο κόσμος θέλει να ακούσει το άλμπουμ. Είμαι υπερήφανος για τη δουλειά που έκανα, ας τη χαρούν, λοιπόν».

• Χαλαρή προσέγγιση

Είναι εύκολο ίσως να δείχνει κάποιος τόση μεγαλοψυχία όταν έχει κερδίσει 35 εκατ. δολάρια μόνο από τις περιοδείες του τους τελευταίους 12 μήνες. Το άλμπουμ σηματοδοτεί επίσης μια καινούργια έννοια - τον «ώριμο ράπερ». Το χιπ-χοπ υπήρξε αρχικά -και είναι ακόμα- ένα παιχνίδι για νεαρούς άντρες: επίδειξη ικανοτήτων, νταϊλίκι, καυχησιά. Ο Jay-Z, πλησιάζοντας τα 40, υιοθετεί μια πιο χαλαρή προσέγγιση. Οπως παρατηρεί στο πρώτο κομμάτι του άλμπουμ «I don’t run rap no more, I run the map» («Δεν τρέχω στο ραπ πια, τρέχω στον χάρτη»).

Είναι ενδιαφέρουσα η διαφορά στον τρόπο που βλέπουν τη ζωή ο Γκάλαγκερ και ο Jay-Z. Ο πρώτος δίνει έμφαση στους κανόνες και τις παραδόσεις, σέβεται τις συγγένειες και τις ρίζες. Του Jay-Z του αρέσει να αγνοεί τα σύνορα. Τον Αύγουστο, οι θεατές σε μια δωρεάν συναυλία στο Μπρούκλιν εξεπλάγησαν βλέποντας τον ράπερ (και τη γυναίκα του, την Μπιγιονσέ) να κουνιούνται στο ρυθμό του ψυχεδελικού ροκ των Grizzly Bear. Αυτό τον μήνα, ο Τζέι Ζεντ θα παίξει «support» στους Coldplay στο Γουέμπλεϊ (είναι στενός φίλος του Κρις Μάρτιν).

Είναι φανερό ότι θέλει τώρα να εμφανιστεί σαν ένας ράπερ Ντέιβιντ Μπάουι, πρόθυμος να απορροφήσει διαφορετικές επιρροές. «Παραδοσιακά, αν έκανες επιτυχία στο ροκ εν’ ρολ, ήταν κακό πράγμα», λέει. «Εβλεπες αυτούς τους τύπους να πουλάνε 200 εκατομμύρια δίσκους και να φοράνε βρώμικα μπλουζάκια. Το χιπ-χοπ τον θέλει τον πλούτο. Ο κόσμος σέβεται την επιτυχία. Δεν χρειάζεται καν να τους αρέσει η μουσική σου. Αν είσαι μεγάλος, σε ακολουθούν».

Το πραγματικό όνομα του Jay-Z είναι Σον Κάρτερ και μεγάλωσε στο Μπρούκλιν, με τα τρία αδέλφια του και τη μητέρα τους (ο πατέρας τους έφυγε όταν εκείνος ήταν έντεκα χρόνων). Αν και ασχολιόταν με το ραπ από τα εννιά του χρόνια, ήταν «ντίλερ» ναρκωτικών «μέχρι τα 22 περίπου». Στην αρχή της μουσικής του καριέρας συμμετείχε στη διαμάχη ανάμεσα στους ράπερ της Ανατολικής και της Δυτικής Ακτής, ένας πόλεμος που οδήγησε στο θάνατο του Τούπακ Καπούρ και του παιδικού φίλου του Jay-Z, του ράπερ Μπίγκι Σμολς.

Ο Jay-Z είχε μια μακροχρόνια διαμάχη με τον ράπερ Nas (ο οποίος τον αποκαλεί Gay-Z στο τραγούδι Ether). Τον συνέλαβαν επειδή μαχαίρωσε τον παραγωγό δίσκων Lance «Un» Rivera το 1999 και το 2000 καταδικάστηκε σε φυλάκιση με τριετή αναστολή. Οπως είπε τότε «η ποινή ήταν ένα ξύπνημα για να καταλάβω ότι όλα μπορούσαν να καταστραφούν, να χαθούν». Υποσχέθηκε ότι ποτέ πια δεν θα συνέβαινε κάτι παρόμοιο, και κράτησε τον λόγο του.

• Επιχειρηματίας

Η επιχειρηματική επιτυχία του ήταν εντυπωσιακή. Ιδρυσε την πρώτη του εταιρεία, την Roc-A-Fella Records, το 1996 για να εκδώσει το πρώτο του άλμπουμ όταν οι μεγάλες δισκογραφικές τον είχαν απορρίψει. Από τότε, έχει επενδύσει σε ομάδα μπάσκετ, δημιούργησε τη φίρμα μόδας Rocawear και απέκτησε ξενοδοχεία και αθλητικά μπαρ. Πούλησε τα δικαιώματά του στην Rocawear το 2007 για 204 εκατ. δολάρια και την περασμένη χρονιά το περιοδικό Forbes υπολόγισε το ετήσιο εισόδημά του στα 82 εκατ. δολάρια. Εκτός από τη δική του αυτοκρατορία, ήταν πρόεδρος της Def Jam, της εταιρείας που έφερε το χιπ-χοπ στο μουσικό προσκήνιο. Εκεί βοήθησε στην καριέρα καλλιτεχνών όπως η Rihanna, ο Kanye West και ο Ne-Υο. Παραιτήθηκε το 2008 για να προχωρήσει σε μια εξαιρετικά επικερδή συμφωνία με την εταιρεία διοργάνωσης συναυλιών Live Nation, που του δίνει την ευκαιρία να επενδύσει χρήματα και στη δική του δισκογραφική, τη Roc Nation.

Παρότι υπάρχουν και άλλοι μεγιστάνες στη ραπ, όπως ο P Diddy και ο Ράσελ Σίμονς, ο Jay-Z θέλει να δώσει την εντύπωση πως δεν ενδιαφέρεται μόνο για τα λεφτά αλλά για να δοκιμάζει διάφορα πράγματα. Πιστεύει ότι το ραπ, που τόσο έχει κατηγορηθεί για προτροπή σε βίαιη συμπεριφορά, έχει ένα πολύ πιο σημαντικό μήνυμα να προσφέρει στον κόσμο. «Το χιπ-χοπ έχει συμβάλει πολύ στις φυλετικές σχέσεις», λέει. «Είναι δύσκολο να γίνει ρατσιστής ένα παιδί που ακούει ραπ μουσική».

• Στήριξε τον Ομπάμα

Πραγματικά είναι δύσκολο να υποτιμήσεις τη δύναμη του χιπ-χοπ, ιδιαίτερα στην Αμερική, όπου ο Ομπάμα ζήτησε από τον Jay-Z να τον βοηθήσει στην προεκλογική εκστρατεία του για το χρίσμα, το 2008. Εκανε μάλιστα την κίνηση ξεσκονίσματος του ώμου που σχετίζεται με το τραγούδι του Jay-Z «Dirt off your Shoulder» καθώς τελείωνε μια βραδιά έντονης λογομαχίας με την αντίπαλο τότε Χίλαρι Κλίντον. «Σκέφτηκα, σε τι καιρούς ζούμε, όταν ένας υποψήφιος πρόεδρος αναφέρεται σε έναν ράπερ».

Ο Jay-Z έφτασε τα 40 φέτος - γίνεται Gray-Z όπως έγραψε το New York Magazine. Εχει πετύχει πολλά έως τώρα - χρήμα, φήμη, καλλιτεχνικό κύρος και τον γάμο με την Μπιγιονσέ (κατάφεραν να κρατήσουν σε τόσο χαμηλό προφίλ τη σχέση τους, που δεν έχει δημοσιευτεί φωτογραφία τους μαζί εδώ και χρόνια).

Μπορεί να υπάρξουν νεότεροι, πιο αιχμηροί ράπερ που θα πάρουν τη θέση του, αλλά δεν φαίνεται να τον νοιάζει. Θα υπάρξουν κι άλλοι που θα ακολουθήσουν την ελικοειδή, εντυπωσιακή καριέρα που χάραξε ο Jay-Z, ελάχιστοι όμως θα το κάνουν με τόση άνεση και καμάρι. Και θα πρέπει να κάνουν πολύ μεγάλα βήματα για να τον φτάσουν.

• The Observer, Η Καθημερινή, 20/09/2009