Ο Εμινεμ βγήκε από το τούνελ της κατάθλιψης

Έπειτα από τέσσερα χρόνια σιωπής, ο λευκός «βασιλιάς του χιπ–χοπ» ηχογραφεί καινούργιο άλμπουμ

The Observer [Η Καθημερινή, 09/11/2008]

Ξέρεις ότι ο κόσμος έχει τρελαθεί, είπε κάποτε ο κωμικός Κρις Ροκ, όταν ο καλύτερος γκόλφερ είναι μαύρος και ο καλύτερος ράπερ λευκός (τι άλλο θα δούμε, μαύρο πρόεδρο;). Ο μαύρος παίκτης του γκολφ ήταν ο Τάιγκερ Γουντς, ο πλουσιότερος αθλητής στον κόσμο. Ο λευκός ράπερ ήταν ο Εμινεμ. Τον θυμάστε;

Δεν έχει περάσει πολύς καιρός από τότε που επαινούσαν τον Εμινεμ ως λογοτεχνική ιδιοφυΐα και που τον κατήγγελαν ως τη μεγαλύτερη πολιτιστική απειλή στην Αμερική. Η δεξιοτεχνία του σε μια μουσική φόρμα που επινοήθηκε από Αφροαμερικανούς προκαλούσε συγκρίσεις με τον Ελβις Πρίσλεϊ και η γλωσσική του ζωτικότητα του χάρισε απρόσμενους θαυμαστές, σαν τον νομπελίστα ποιητή Σίμους Χίνι και την καταξιωμένη πεζογράφο Ζέιντι Σμιθ. Ταυτόχρονα οι στίχοι του, που κατηγορήθηκαν ότι διαπνέονται από μισογυνισμό, ομοφοβία και εμμονή στη βία, έκαναν πολλούς να τον χαρακτηρίσουν υπ’ αριθμόν 1 δημόσιο κίνδυνο.

Η απώλεια ενός φίλου

Κι έπειτα εξαφανίστηκε. Καταρρακωμένος από την απώλεια του καλύτερου φίλου του, του «Προυφ» Χόλτον, που πυροβολήθηκε έξω από ένα κλαμπ πριν από δύο χρόνια, άρχισε να κλείνεται όλο και περισσότερο στον εαυτό του. Το κενό καλύφθηκε από δυσάρεστες φήμες και αποκαλύψεις. Ο νέος γάμος του με την πρώην σύζυγό του, που προβλήθηκε στο πρωτοσέλιδο του περιοδικού Hello!, κράτησε μόνο 11 εβδομάδες πριν από το δεύτερο διαζύγιο. Η μητέρα του, με την οποία είχε διακόψει κάθε σχέση, δημοσίευσε ένα βιβλίο απομνημονευμάτων όπου τον αποκαλεί ψεύτη. Εξακολούθησαν να γίνονται παραλληλισμοί με τον Πρίσλεϊ, μόνο που αυτή τη φορά αναφέρονταν στα χρόνια της παρακμής του Βασιλιά στην Γκρέισλαντ. Ακουγόταν ότι ο Εμινεμ είχε πέσει σε κατάθλιψη, ότι δεν μπορούσε να γράψει και ότι το είχε ρίξει στις καταχρήσεις, κυρίως υπνωτικών χαπιών και «junk food», κλεισμένος στην έπαυλή του στο Ντιτρόιτ. Με την υγεία του να χειροτερεύει και το βάρος του να αυξάνεται συνεχώς, ένα αμερικανικό ταμπλόιντ έγραψε ότι ο Εμινεμ «άρχισε να μοιάζει με στρογγυλή καραμέλα M&M».

Δεν είναι παράξενο, λοιπόν, που η είδηση για το πρώτο του άλμπουμ μετά τέσσερα χρόνια έχει ηλεκτρίσει την πάσχουσα μουσική βιομηχανία και την επίμονα σταθερή βάση των θαυμαστών του. Ενώ πλέον φαινόταν ότι είχε οριστικά αποσυρθεί, ο 36χρονος καλλιτέχνης αναστήθηκε και άρχισε να δουλεύει στο στούντιο. Τώρα ακούγεται ότι το άλμπουμ, που τιτλοφορήθηκε «Relapse», πρόκειται να κυκλοφορήσει μέχρι τα Χριστούγεννα. Δεν υπάρχει καμιά αμφιβολία για τις τεράστιες προσδοκίες που γεννάει η επάνοδος του ανθρώπου που έβγαλε το ραπ από το γκέτο. Μια «πρόγευση», που διέρρευσε στο Ιντερνετ, ξεκινάει περιπαικτικά: «Μάντεψε ποιος γύρισε πίσω» (δεν χρειάζεται μεγάλη μαντική ικανότητα) και συνεχίζει με στίχους προκλητικούς και αθυρόστομους, στο στυλ των παλιών του τραγουδιών.

Αυτό που απομένει να δούμε είναι αν τέτοιοι στίχοι έχουν ακόμη τη δύναμη να σοκάρουν. Ο Εμινεμ ήταν το μαύρο πρόβατο των συντηρητικών όλων των χρωμάτων στις ΗΠΑ, οι οποίοι φοβούνταν την επιρροή του στους νέους και ευχαριστήθηκαν που τον είδαν να σωπαίνει. Οι εσωτερικοί «πολιτιστικοί πόλεμοι» έχασαν την ορμή τους μετά την 11η Σεπτεμβρίου. Εχει επέλθει όμως μια σημαντική αλλαγή γούστων: Η πτώση στη δημοτικότητα του χιπ–χοπ σημαίνει ότι ο Εμινεμ, που έχει πουλήσει πάνω από 70 εκατομμύρια δίσκους παγκοσμίως, επιστρέφει σ’ έναν αλλαγμένο κόσμο.

Πριν από μια δεκαετία η ραπ ήταν αποκλειστικότητα των μαύρων από τα γκέτο, με χαμηλό προσδόκιμο ζωής. Ο Τουπάκ Σακούρ σκοτώθηκε όταν τον πυροβόλησαν από διερχόμενο αυτοκίνητο το 1996, ο Μπίγκι Σμολ σε παρόμοιες συνθήκες ένα χρόνο μετά. Ο Μάρσαλ Μάδερς (εξού και το παρατσούκλι Μ&Μ), λευκός αλλά επίσης ταπεινής καταγωγής, βγήκε στο προσκήνιο το 1999 με το The Slim Shady LP, κερδίζοντας δημοτικότητα στο ευρύ κοινό και βραβεία Γκράμι. Το επόμενο άλμπουμ του, The Marshal Mathers LP, γνώρισε εκρηκτική επιτυχία και τον καθιέρωσε ως τον «Ελβις της ραπ» –χαρακτηρισμό που πάντα απεχθανόταν.

Το καλλιτεχνικό άλτερ έγκο του Εμινεμ, στους δίσκους ο Slim Shady, κατηγορήθηκε για μισογυνισμό εξαιτίας τραγουδιών όπως το «My Name Is», που περιλάμβανε τον στίχο: «Σ’ όλη μου τη ζωή μου λέγανε ψέματα/ μόλις ανακάλυψα ότι η μάνα μου έπαιρνε πιο πολλά ναρκωτικά από μένα». Η Ντέμπι Μάδερς–Μπριγκς, η οποία τον έφερε στον κόσμο στα 15 της (ο πατέρας του έφυγε ύστερα από έξι μήνες) τον κατηγόρησε ως συκοφάντη.

Η γυναίκα του

Ο Εμινεμ/Σλιμ Σέιντι τραγούδησε επίσης για την επιθυμία του να σκοτώσει τη γυναίκα του. Στην πραγματική ζωή παντρεύτηκε την Κιμ Σκοτ το 1999 και χώρισαν δυο χρόνια αργότερα. Εκείνη είπε ότι την είχε σπρώξει στα πρόθυρα της αυτοκτονίας, γιατί την έκανε να αισθάνεται «σαν σκουπίδι». Παντρεύτηκαν όμως για δεύτερη φορά το 2006, για να πάρουν και πάλι διαζύγιο μετά τρεις μήνες.

Η καριέρα του Εμινεμ, ωστόσο, προχωρούσε ακάθεκτη με επιτυχίες όπως τα «The Way I Am» και «Stan» και πλήθος βραβείων. Μπορεί να ήταν ο πιο αμφιλεγόμενος ράπερ του κόσμου, τα τραγούδια του όμως επαινούνταν για το θεατρικό νεύρο τους, τον εκθαμβωτικό ρυθμό τους και τη δραματική τους ένταση. Ακόμα και το κινηματογραφικό του εγχείρημα, το ημι-αυτοβιογραφικό φιλμ «8 Mile», αφόπλισε τους επικριτές του και κέρδισε ένα Οσκαρ για το τραγούδι «Loose Yourself». Μετά την προβολή του, το 2002, το CNN τον σύγκρινε με τον Τζέιμς Ντιν και η «Ουάσιγκτον Ποστ» έγραψε: «Εχει το πρόσωπο ενός πληγωμένου αγγέλου».

Το άστρο του άρχισε να θαμπώνει με το τελευταίο του άλμπουμ, το «Encore», που χαρακτηρίστηκε «φορμαλιστικό» από τους κριτικούς. Ενας φημολογούμενος εθισμός στα υπνωτικά χάπια τον οδήγησε σε θεραπεία απεξάρτησης. Ηταν, όμως, η δολοφονία του κολλητού του, του Προυφ, αυτή που τον εκτροχίασε, όπως αφηγείται στην αυτοβιογραφία του, «The Way I Am», που κυκλοφόρησε πρόσφατα. Λέει ότι έμεινε στο κρεβάτι για ένα χρόνο, ότι δεν μπορούσε να γράψει ούτε μουσική ούτε στίχους, ότι δεν ήθελε να κάνει άλλη περιοδεία χωρίς τον Προυφ.

Στο νοσοκομείο

Κυκλοφόρησαν φήμες πως πέρασε τέσσερις μέρες στο νοσοκομείο τα περασμένα Χριστούγεννα, με πνευμονία και προβλήματα καρδιάς, και ότι πήρε 30 κιλά. Πρόσφατες δημόσιες εμφανίσεις, ωστόσο, δείχνουν ότι όλα αυτά τα προβλήματα ανήκουν στο παρελθόν. Οπως είπε σε φίλους του, «πέρασα άσχημες μέρες, δεν ήθελα να πατήσω πόδι σε στούντιο, αλλά τώρα βγαίνω από το τούνελ. Νιώθω καλά… Γράφω και ηχογραφώ – και η μουσική γίνεται όλο και καλύτερη».

Η μουσική πρέπει να είναι καλή. Το χιπ–χοπ έχει ακολουθήσει κατηφορικό δρόμο τα τελευταία χρόνια. Η γενικότερη πτώση των πωλήσεων cd, κάτω από την πίεση του Ιντερνετ, σημαίνει ότι θα είναι δύσκολο να συγκριθεί η επίδοση του «Relapse» σε αναφορά με προηγούμενα άλμπουμ του Εμινεμ.

Θα ακούγεται έστω και λίγο αιχμηρός ή οι αθυροστομίες του θα φαίνονται ανώδυνες και ακίνδυνες; Ο κόσμος της μουσικής κρατάει την ανάσα του για τη μεγαλύτερη επάνοδο μετά τις Spice Girls. Οι παραλληλισμοί τελειώνουν εδώ.

Η απουσία του, αιώνας

«Λείπει τέσσερα χρόνια, που είναι σαν ένας αιώνας στο χιπ–χοπ», λέει ο Σον Φένεσεϊ, αρχισυντάκτης στο περιοδικό Vibe, που οι αναγνώστες του μόλις ψήφισαν τον Εμινεμ ως τον καλύτερο εν ζωή ράπερ παρά τη μακρά απουσία του. «Είναι ένας ολοκληρωμένος ράπερ, με εξαιρετική δεξιοτεχνία, κι έχει πάντα να πει συναρπαστικά πράγματα. Ηταν ο πρώτος ράπερ που ξεπέρασε το φυλετικό φράγμα και έγινε ποπ σταρ, ένας εμβληματικός καλλιτέχνης, γι’ αυτό η επιστροφή του είναι κάτι πολύ σημαντικό».