Του ΓΙΩΡΓΟΥ Ε. ΠΑΠΑΔΑΚΗ
ΝΙΚΟΥ ΜΑΜΑΓΚΑΚΗ: ΤΑ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΤΗΣ ΠΑΡΑΔΕΙΣΟΣ. ΠΑΡΑΓΩΓΗ: ΙΔΑΙΑ
Από την εποχή που οι δύο κορυφαίοι συνθέτες Μάνος Χατζιδάκις και Μίκης Θεοδωράκης διατύπωσαν την ιστορική καλλιτεχνική τους πρόταση, αξιοποιώντας (μαζί με τον Τσιτσάνη) τη μουσική παράδοση του ρεμπέτικου, έχει περάσει μισός και πλέον αιώνας. Η αξιοποίηση αυτή, βέβαια, εκτός από τα σημαντικά έργα που γέννησε στον χώρο του τραγουδιού, δεν απέφυγε ούτε τις υπερβολές ούτε και τις λογής λογής κακοποιήσεις της κληρονομιάς αυτής. Οι λεγόμενοι «επίγονοι» των δύο μεγάλων συνθετών, καθώς και εκείνοι που εξ ανάγκης (λόγω μόδας) αλλαξοπίστησαν κι από ορκισμένοι εχθροί των «μπουζουκοτράγουδων» μεταμορφώθηκαν, χωρίς ντροπή, εν μια νυκτί, σε δουλοπρεπείς ακροβάτες αναμασητές, μίμους ή αντιγραφείς των ρεμπέτικων, των λαϊκών και των λεγόμενων έντεχνων, δεν μας παρέδωσαν κάτι που να μπορεί να λογαριαστεί για αληθινή και πρωτοποριακή καλλιτεχνική προσέγγιση της λαϊκής μουσικής παράδοσης, όπως αυτή εμφανίστηκε στις ηχητικές καταγραφές των αρχών του 20ού αιώνα.
Η εργασία που παρουσιάζει τώρα ο Νίκος Μαμαγκάκης αποτελεί, κατά τη γνώμη μου, τη μόνη, μετά Χατζιδάκι - Θεοδωράκη, σημαντική καλλιτεχνική πρόταση σχετικά με τη μουσική παράδοση του ρεμπέτικου.
«Το 1948 που ήρθα στην Αθήνα» γράφει ο ίδιος, «ήταν ο Τσιτσάνης 33 χρονών, ο Χιώτης 27, ο Καλδάρας 28, ο Τατασόπουλος 19, ο Μάρκος Βαμβακάρης 43 και το νεοαστικό ελληνικό τραγούδι ή ρεμπέτικο, ή λαϊκό ή όπως το θέλεις, ήταν στην πιο εκρηκτική ακμή του κι εγώ μόλις 18 χρονών. Ο Χατζιδάκις κι ο Θεοδωράκης 22 χρονών. Είχα την τύχη λοιπόν να βρεθώ μέσα στην καρδιά της άνθησης του νεοελληνικού αστικού-τραγουδιστικού γίγνεσθαι, να γνωρίσω και να σχετιστώ με όλους τους αρχάγγελους βάρδους αυτού του πρωτοφανούς μουσικού θαύματος, να γράψω κι εγώ πολλά τραγούδια, τα οποία διοχέτευσα μέσω των φίλων μου, και να μπολιαστώ αγιάτρευτα από αυτή την τραγουδιστική καταιγίδα. Από τότε είχα αρχίσει να σκέφτομαι μια επεξεργασία των αριστουργημάτων αυτών για ένα μεγάλο ορχηστρικό σύνολο που θα 'δινε την ευκαιρία στο υλικό αυτό σε μια πιο πλατιά απήχηση, ακόμα και σε διεθνές επίπεδο. Είχα δε σαν πρότυπο, αυτό το πολύ σπουδαίο έργο του Νίκου Σκαλκώτα "Ενορχήστρωση και παραλλαγές πάνω σε ελληνικούς χορούς", που έγινε διεθνής επιτυχία και που τόσο έχει βοηθήσει το μουσικό πολιτισμό της χώρας μας».
Οπως πάντα, έτσι και τώρα, ο Νίκος Μαμαγκάκης με τη μουσική του αυτή, έχει κάτι να πει που μας αφορά. Κάτι που αξίζει να προσέξουμε, που εκτός των άλλων, αποτελεί και αφορμή, ή αφετηρία, για σκέψη. Η μουσική του «ματιά» επί της μουσικής των παλαιών λαϊκών τραγουδιών είναι ερευνητική, αποκαλυπτική, δροσερή, κοφτερή και πρωτότυπη. Κρατάει ζωντανό και αναγνωρίσιμο το σώμα της μελωδίας και ταυτόχρονα -με την ενορχηστρωτική του δύναμη- το ψηλαφεί, το αναδεύει, το ταράσσει, για να φέρει στην επιφάνεια και άλλες όψεις, γεύσεις και αρώματα που εκπορεύονται είτε από το βάθος (από την καταγωγή) της παλιάς αυτής μουσικής είτε (και πιο ενδιαφέρον καλλιτεχνικώς) από τη φαντασία του δημιουργού. Αυτή η τελευταία, εξαιρετικά παιγνιώδης και σχεδόν εν ελευθέρα πτήσει, σχολιάζει, υπαινίσσεται, αποκαλύπτει -παίζοντας με θέματα όπως του «Μπουφετζή», της «Φαληριώτισσας», του «Πασατέμπου», του «Μινόρε της αυγής» και άλλων, ή μ' έναν τρόπο και μια γραφή χαρακτηριστική του συνθέτη, και που τόσο άδικα θεωρούν ορισμένοι πως είναι τάχα στριφνή ή «δύσκολη». Ας ακούσουν τον δίσκο ακόμα και οι «εχθροί» του ρεμπέτικου, ιδίως αυτοί.
Η εργασία που παρουσιάζει τώρα ο Νίκος Μαμαγκάκης αποτελεί, κατά τη γνώμη μου, τη μόνη, μετά Χατζιδάκι - Θεοδωράκη, σημαντική καλλιτεχνική πρόταση σχετικά με τη μουσική παράδοση του ρεμπέτικου.
«Το 1948 που ήρθα στην Αθήνα» γράφει ο ίδιος, «ήταν ο Τσιτσάνης 33 χρονών, ο Χιώτης 27, ο Καλδάρας 28, ο Τατασόπουλος 19, ο Μάρκος Βαμβακάρης 43 και το νεοαστικό ελληνικό τραγούδι ή ρεμπέτικο, ή λαϊκό ή όπως το θέλεις, ήταν στην πιο εκρηκτική ακμή του κι εγώ μόλις 18 χρονών. Ο Χατζιδάκις κι ο Θεοδωράκης 22 χρονών. Είχα την τύχη λοιπόν να βρεθώ μέσα στην καρδιά της άνθησης του νεοελληνικού αστικού-τραγουδιστικού γίγνεσθαι, να γνωρίσω και να σχετιστώ με όλους τους αρχάγγελους βάρδους αυτού του πρωτοφανούς μουσικού θαύματος, να γράψω κι εγώ πολλά τραγούδια, τα οποία διοχέτευσα μέσω των φίλων μου, και να μπολιαστώ αγιάτρευτα από αυτή την τραγουδιστική καταιγίδα. Από τότε είχα αρχίσει να σκέφτομαι μια επεξεργασία των αριστουργημάτων αυτών για ένα μεγάλο ορχηστρικό σύνολο που θα 'δινε την ευκαιρία στο υλικό αυτό σε μια πιο πλατιά απήχηση, ακόμα και σε διεθνές επίπεδο. Είχα δε σαν πρότυπο, αυτό το πολύ σπουδαίο έργο του Νίκου Σκαλκώτα "Ενορχήστρωση και παραλλαγές πάνω σε ελληνικούς χορούς", που έγινε διεθνής επιτυχία και που τόσο έχει βοηθήσει το μουσικό πολιτισμό της χώρας μας».
Οπως πάντα, έτσι και τώρα, ο Νίκος Μαμαγκάκης με τη μουσική του αυτή, έχει κάτι να πει που μας αφορά. Κάτι που αξίζει να προσέξουμε, που εκτός των άλλων, αποτελεί και αφορμή, ή αφετηρία, για σκέψη. Η μουσική του «ματιά» επί της μουσικής των παλαιών λαϊκών τραγουδιών είναι ερευνητική, αποκαλυπτική, δροσερή, κοφτερή και πρωτότυπη. Κρατάει ζωντανό και αναγνωρίσιμο το σώμα της μελωδίας και ταυτόχρονα -με την ενορχηστρωτική του δύναμη- το ψηλαφεί, το αναδεύει, το ταράσσει, για να φέρει στην επιφάνεια και άλλες όψεις, γεύσεις και αρώματα που εκπορεύονται είτε από το βάθος (από την καταγωγή) της παλιάς αυτής μουσικής είτε (και πιο ενδιαφέρον καλλιτεχνικώς) από τη φαντασία του δημιουργού. Αυτή η τελευταία, εξαιρετικά παιγνιώδης και σχεδόν εν ελευθέρα πτήσει, σχολιάζει, υπαινίσσεται, αποκαλύπτει -παίζοντας με θέματα όπως του «Μπουφετζή», της «Φαληριώτισσας», του «Πασατέμπου», του «Μινόρε της αυγής» και άλλων, ή μ' έναν τρόπο και μια γραφή χαρακτηριστική του συνθέτη, και που τόσο άδικα θεωρούν ορισμένοι πως είναι τάχα στριφνή ή «δύσκολη». Ας ακούσουν τον δίσκο ακόμα και οι «εχθροί» του ρεμπέτικου, ιδίως αυτοί.
ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ - 05/11/2008
No comments:
Post a Comment