Λευτέρης Παπαδόπουλος: «Περιμένω από τους νέους να στύψουν τον κόσμο στα τραγούδια τους»

Της ΝΑΤΑΛΙ ΧΑΤΖΗΑΝΤΩΝΙΟΥ

Τα πηγαία λαϊκά τραγούδια του Λευτέρη Παπαδόπουλου είναι κατ' εξοχήν «παντός καιρού». Ξεπέρασαν τις εποχές, τους πάσης φύσεως διαχωρισμούς κι αποτέλεσαν κοινή παρακαταθήκη. Είναι τυχαίο ότι είναι παρόντα σχεδόν σε κάθε μουσικό πρόγραμμα; Οτι το διπλό cd «Αφιέρωμα στον Λευτέρη Παπαδόπουλο-Θα πιω απόψε το φεγγάρι» (Legend), με τα 58 τραγούδια της ζωντανής ηχογράφησης των συναυλιών που έγιναν το 2006 στο Μέγαρο Μουσικής με τη Μαρινέλλα, τον Γιώργο Νταλάρα, τη Γλυκερία, αλλά και τον Κώστα Μακεδόνα, τη Μελίνα Ασλανίδου και του «Οναρ», είναι επί εβδομάδες στην κορυφή του ελληνικού τοπ;

Οι στίχοι του με μουσική των Θεοδωράκη, Πλέσσα, Καλδάρα, Ζαμπέτα, Ξαρχάκου, Λοΐζου, Κουγιουμτζή, Μούτση, Σπανού και Νικολόπουλου, δεν έπαψαν να τραγουδιούνται - ακόμα κι αν έπαψαν ν' ακούγονται από τα περισσότερα ραδιόφωνα και τις τηλοοράσεις. Οπως ο Λευτέρης Παπαδόπουλος δεν έπαψε να κάνει βόλτες στη γειτονιά του -και στη δική μας...

Πέντε εβδομάδες πρώτο στο ελληνικό τοπ-30 ένα cd με τραγούδια που γράφτηκαν και πριν από 45 χρόνια...

«Η "Απονη Ζωή" γράφτηκε πριν από 45 χρόνια ακριβώς. Αλλά δεν είναι περίεργο. Τα καλά τραγούδια νικάνε τον χρόνο».

• Από την αυλή της οδού Φωκαίας στην οδό Γουέμπστερ σήμερα, πόσα τραγούδια δρόμος είναι;

«Πάνω από 1.000. Αλλά δεν είναι μόνο τα τραγούδια, είναι τα βιώματα. Η οδός Φωκαίας ήταν η σκληρή βιοπάλη, η οικογένεια...».

• Εχετε πει ότι ουσιαστικά σ' όλα τα τραγούδια σας για την αυλή σας γράφατε...

«Ενα και μοναδικό τραγούδι έγραφα πάντα, για τη γειτονιά μου, για τους λαϊκούς ανθρώπους. Και τα κορίτσια, με τα οποία νταραβερίζομαι στα τραγούδια, είναι κορίτσια από λαϊκές οικογένειες. Κορίτσια που, για να δουν τον αγαπημένο τους, πλένονταν στη σκάφη με μια πλάκα πράσινο σαπούνι και μετά έκοβαν γιασεμιά και τα 'βαζαν στα στηθάκια τους να μυρίζουν ωραία. Είχε μια καθαρότητα όλο αυτό».

• Η στέρηση και η δυσκολία ήταν δηλαδή η κινητήριος δύναμη για τη δημιουργία;

«Αν πω ναι, θα είναι σαν να εύχομαι να 'χουμε δυστυχία για να μπορούμε να γράφουμε τραγούδια. Δεν εννοώ αυτό. Ανά πάσα στιγμή μπορεί κανείς να γράψει, αρκεί να 'χει μέσα του φωτιά. Και κάτι άλλο: ο Διαλεγμένος για να γράψει τα θεατρικά του έργα έβγαινε κάθε μέρα στον δρόμο κι άκουγε τι έλεγε ο ένας κι ο άλλος».

• Εσείς το κάνετε ακόμα αυτό;

«Κυκλοφορώ καθημερινά στη γειτονιά μου. Βλέπω τους ανθρώπους, μιλώ με τον ψιλικατζή, πάω κι αγοράζω εφημερίδες. Δεν οδηγώ. Μπαίνω στο μετρό και μέσα εκεί, στριμωγμένος με άλλους που γυρνάνε από τη δουλειά τους, πιάνω την κουβέντα».

• Εχετε τον τρόπο να εντοπίζετε τη συνισταμένη του λαϊκού αισθήματος...

«Αυτό σημαίνει "γράφω τραγούδια". Εντοπίζεις αυτή τη συνισταμένη που δεν είναι μόνο θέμα γούστου ή ταλέντου. Είναι και μυρωδιά, η αίσθηση που έχεις για τον κόσμο, η πολιτική σου τοποθέτηση. Οταν έγραψα το '63 την "Απονη Ζωή" ήθελα να βγάλω μια κραυγή αγανάκτησης που αισθανόμουν ότι ήταν κοινή. Ο κόσμος τότε υπέφερε. Βγαίναμε από τη σκληρή 8ετία του Καραμανλή της βίας και νοθείας. Ερχόταν η σειρά του Γεωργίου Παπανδρέου. Και παντού στον κόσμο γίνονταν ζυμώσεις. Υπήρχε κι ένας άνεμος ελπίδας. Η μαγκιά, η εξυπνάδα ή το ταλέντο ήταν οι κεραίες σου να συλλάβουν όλο αυτό το κλίμα».

• Κάθε τραγούδι σας έχει μια ιστορία πίσω από την ιστορία;

«Κατά κανόνα τα τραγούδια μου είναι βιωμένα. Τα 'χω ζήσει. Γι' αυτό θεωρώ πως από τα πιο τιμητικά πράγματα που έχουν γραφτεί για μένα, ήταν μια παρατήρηση της Στέλλας Βλαχογιάννη: "Εάν ο Παπαδόπουλος ζούσε 400 χρόνια πριν, τα δημοτικά τραγούδια θα είχαν την υπογραφή του". Οταν το διάβασα, συγκλονίστηκα. Γιατί, εκτός από την αυλή μου, βασικό στοιχείο της μαθητείας μου ήταν το δημοτικό, το ρεμπέτικο, η Ευτυχία Παπαγιαννοπούλου, λιγότερο ο Γκάτσος και βέβαια η ποίηση - η αποκάλυψη δηλαδή του αθέατου».

• Σε ποιον οφείλετε τα πάντα;

«Στη μάνα μου που ήταν παραδουλεύτρα. Την έχω εξυμνήσει, όταν έγραψα "σε καρτερούσε η ζωή και μια παραδουλεύτρα μάνα". Τα οφείλω στον πατέρα μου που ήταν τσαγκάρης. Και γι' αυτόν έγραψα: "Δεν είχαμε ψωμί, μα είχαμε τραγούδι. Εσόλιαζε ο πατέρας τον καιρό". Αυτά με έκαναν ανθεκτικό στις κακουχίες και τρυφερό απέναντι στον κόσμο που πάσχει...».

• Στιχουργός χωρίς βίωμα γίνεται;

«Νομίζω πως όχι. Ο στίχος είναι προφορικός λόγος. Εάν δεν έχεις περπατήσει, δεν έχεις μιλήσει με τους ανθρώπους, δεν τους έχεις "μυρίσει", δεν έχεις αγκαλιάσει ένα κορίτσι, δεν έχεις φάει μια βλαστήμια, δεν έχεις ζήσει μια φοβερή χυλόπιτα, τι θα γράψεις;».

• Γιατί σ' ένα μεγάλο ποσοστό το σύγχρονο τραγούδι δεν βρίσκει τον τρόπο να ανταποκριθεί στα σύγχρονα ερεθίσματα;

«Γιατί πολλά παιδιά που κάνουν σήμερα τραγούδια δεν έχουν εκεί το μυαλό τους. Το πρόβλημά τους είναι η γκόμενά τους κι "αυλή" τους είναι ο εαυτός τους. Υπάρχουν, όμως, νέοι συνθέτες και κυρίως στιχουργοί πολύ ενδιαφέροντες. Αλλά τηλεόραση και ραδιόφωνα προβάλλουν μόνο το λεγόμενο λαϊκοπόπ που ένα και μόνο πράγμα λέει, "μη με εγκαταλείψεις διότι θα πεθάνω". Οταν υπάρχουν δίπλα σου άνθρωποι που πεθαίνουν πραγματικά, όταν υπάρχει αυτή η τρομακτική ανεργία, όταν το μέγα πρόβλημα είναι το περιβάλλον, αυτά μόνο βρίσκουν να πουν; Πού είναι τα νέα παιδιά να γράψουν γι' αυτά; Εγώ είμαι 73 ετών. Σε λίγο καιρό θα πεθάνω. Θέλω να προλάβω να δω τους νέους να πιάσουν τον κόσμο να τον στύψουν, να στάξει μέχρι και η τελευταία στάλα». *

---

Στιχουργούς έχουμε, συνθέτες δεν έχουμε

• Στο τραγούδι περάσαμε κάποια στιγμή από τον δημιουργικό πληθυντικό στον ενικό αριθμό. Πού οφείλεται αυτό;

«Στους γνωστούς πολιτικούς λόγους. Ειδικά στο τραγούδι οφείλεται στη συμπεριφορά των δισκογραφικών εταιρειών και στην ηλιθιότητα των Ελλήνων τραγουδιστών».

• Τι εννοείτε;

«Οτι κάποια στιγμή οι εταιρείες κολακέψαν τον ηλίθιο τον τραγουδιστή. "Γιατί να είσαι εσύ η τρίτη τρύπα της φλογέρας;" του είπαν. Αρχισαν να βγάζουν δίσκους με τη μούρη των τραγουδιστών στο εξώφυλλο και από εμάς ζητούσαν να γράφουμε τραγούδια για έναν συγκεκριμένο τραγουδιστή -πράγμα που κι εγώ κι άλλοι δεν το κάναμε ποτέ. Οι τραγουδιστές όμως μάσησαν το δόλωμα. Μόνον 3-4 αντέδρασαν και κράτησαν το ρεπερτόριό τους, διατηρώντας τα πράγματα σε ένα αξιοπρεπές ύψος: ο Μητσιάς, ο Μητροπάνος, ο Νταλάρας, η Χαρούλα. Αυτοί μπορεί να κάνουν κι ένα λάθος, να πουν και 5 τραγούδια-μαλακίες, αλλά ο άξονας στις συναυλίες τους είναι τα τραγούδια του Θεοδωράκη, του Χατζιδάκι, του Λοΐζου, του Ξαρχάκου».

• Για τους νέους στιχουργούς τι άποψη έχετε;

«Νομίζω ότι έχουν ταλέντο. Αλλά και τις γενιές μετά από εμάς αν πάρουμε, ο Ρασούλης δεν είναι πολύ σπουδαίος; Κι ακόμα ο Αλκαίος, η Νικολακοπούλου (που είναι άνιση, αλλά έχει μεγάλο ταλέντο και μια ματιά κινηματογραφική), ο Τριπολίτης (με μια γλώσσα τραχιά και πολύ πολιτική)».

• Κι από τους ακόμα νεότερους;

«Εκείνος που έχει ταλέντο, αλλά τώρα τον έχει πάρει στα φτερά της η δόξα, κάνει συνέχεια σουξέ και γι' αυτό προφανώς παρασύρεται και δεν προλαβαίνει να κάνει αυτά που μπορεί, είναι ο Νίκος Μωραΐτης. Κι ο Παυριανός έχει ταλέντο, αλλά αγωνίζεται από δω κι από εκεί για το μεροκάματο. Γενικά νομίζω ότι έχουμε πολλούς καλούς στιχουργούς κι ότι, με εξαίρεση 4-5 συνθέτες (τον Νικολόπουλο, τον Κραουνάκη, τον Σέμση και μερικούς άλλους), εκεί πάσχουμε».

• Κι όμως οι περισσότεροι πιστεύουν ότι έχουμε πολύ καλούς συνθέτες κι ότι πάσχουμε στον στίχο.

«Κι εγώ επαναλαμβάνω κατηγορηματικά: συνθέτες δεν έχουμε. Οι ρεμπέτες έλεγαν ότι "η μουσική είναι ο ρουφιάνος του τραγουδιού", αυτή που σου προξενεύει τους στίχους. Στιχουργούς έχουμε εξαιρετικούς. Από μουσικούς δεν υπάρχει κανένας νεότερος να πάρει τους στίχους και να τους ταξιδέψει».

• Η «αυλή» σας ποια είναι τώρα;

«Ο κόσμος ολόκληρος...».

ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ - 28/11/2008