- Εξαιρετικοί μουσικοί από την Αιθιοπία και το Μάλι, με τους ήχους τους, μαγεύουν το δυτικό κοινό
Δεν χρειάζεται να είναι κανείς φοβερά εξοικειωμένος με τις λεγόμενες «μουσικές του κόσμου» για να κατανοήσει πως το άλμπουμ «In A Town Called Addiss» των Dub Colossus είναι σπουδαία δημιουργία! Η μουσική των καλλιτεχνών από την Αιθιοπία είναι ταυτόχρονα εξωτική και οικεία, πρωτοποριακή και παραδοσιακή, είναι με λίγα λόγια εκείνο που κάθε αξιοπρεπής μουσικόφιλος αναζητεί για να ερεθίσει τις αισθήσεις του και να ανανεώσει τα ακούσματά του. Παράλληλα, ο δίσκος πιστοποιεί με ρητό τρόπο πως κάτι συμβαίνει στην Αφρική κι εμείς δεν το έχουμε πάρει ακόμα είδηση…
Από τη Νιγηρία και τη Σενεγάλη στην Αιθιοπία και το Μάλι…
Εχετε παρατηρήσει πως από τους πάκους των κοπιαρισμένων cd που πουλούν οι μετανάστες από την Αφρική στα Εξάρχεια και στα πέριξ του κέντρου της Αθήνας δεν λείπει ποτέ ο Φέλα Κούτι; Αυτό γίνεται γιατί ο μακαρίτης Νιγηριανός, πέρα από εθνικός ήρωας της πατρίδας του, έχει ειδωλοποιηθεί στον δυτικό κόσμο. Σήμερα, ο γιος του, ο Φέμι Κούτι, συνεχίζει να παίζει το στυλ «άφρομπιτ» που εισήγαγε ο Φέλα και, μάλιστα, θα εμφανιστεί στην Αθήνα τον Ιούλιο, στο πλαίσιο του φεστιβάλ «Κόσμικ». Τι κοινό όμως έχει το «άφρομπιτ» με τα σύγχρονα μουσικά υβρίδια που ανανεώνουν την εικόνα που έχουμε για τη μουσική της ταλαιπωρημένης ηπείρου; Ο Φέλα Κούτι, ο Σενεγαλέζος Γιούσου Ντουρ, ο συμπατριώτης του Μπάμπα Μαλ και οι εθνικοί ήρωες της ίδιας χώρας, οι Orchestra Baobab, αποτελούν, εν πολλοίς, το καθιερωμένο, το συμβατικό. Πλέον, η μουσική καρδιά της Αφρικής έχει μετατοπιστεί από τη Νιγηρία και τη Σενεγάλη στην Αιθιοπία και το Μάλι. Κι όλα αυτά προέκυψαν με τη (σημαντική, ας το παραδεχθούμε) βοήθεια μερικών δυτικών φίλων που διέθεταν οξυμένο αισθητήριο και διάθεση για… περιπέτεια!
Μαγικά σαξόφωνα
Για να καταλάβετε πόσα επεισόδια έχουμε χάσει από την εξέλιξη της σύγχρονης μουσικής, μέσα πάντα στον ορυμαγδό των εκατοντάδων δίσκων που κυκλοφορούν κάθε μήνα, αξίζει να σημειώσω πως το «In A Town Called Addiss» των Dub Colossus, αναμφισβήτητα το πιο ενδιαφέρον άλμπουμ του τελευταίου τριμήνου, έγινε στην κυριολεξία… κάτω από τη μύτη μας! Για την ακρίβεια, ηχογραφήθηκε στην Αιθιοπία, μιξαρίστηκε στην… Αθήνα και κυκλοφόρησε στη Βρετανία! Και ιδού η ιστορία του…
Ο Νικ Πέιτζ των Transglobal Underground (ο οποίος πλέον χρησιμοποιεί το ψευδώνυμο «Νταμπουλάχ») βρέθηκε στην Αντίς Αμπέμπα το 2006 κι άρχισε να ηχογραφεί με τους καλύτερους ντόπιους μουσικούς: τον βιρτουόζο σαξοφωνίστα Φελέκε Χάιλου (ο οποίος διευθύνει τη Μουσική Ακαδημία της θρησκευτικής μουσικής «γιάρεντ») και τη δημοφιλή τραγουδίστρια Τσεντενία Γκεμπρεμάρκος. Το τελικό αποτέλεσμα συνδύαζε τη μουσική «αζμάρι» (που στη Δύση είναι γνωστή ως «αιθιοτζάζ»), την αφροτζαμαϊκανική «νταμπ», τα σύγχρονα ηλεκτρονικά μέσα με τα κλασικά πνευστά της τζαζ και τοπικά όργανα όπως το έγχορδο μασίνκο και το πνευστό γουασίντ. Το υβρίδιο αυτό, εν τέλει, ηχεί στα αυτιά του δυτικού ακροατή… μαγικό! Ακόμα πιο ενδιαφέρουσα όμως είναι η περίπτωση του… συνταξιούχου αστυνομικού Γκετατσέου Μεκουρία.
Αστυνόμος με σαξόφωνο
Ο, γεννηθείς το 1928, κ. Μεκουρία έμαθε να παίζει σαξόφωνο στην ορχήστρα του δήμου της αιθιοπικής πρωτεύουσας, ήταν ο πρώτος Αιθίοπας που ηχογράφησε για δίσκο (το 1940), έκανε τον ηθοποιό και τον μουσικό στην ορχήστρα του Εθνικού Θεάτρου για να προσληφθεί ως δάσκαλος και μόνιμος μουσικός στην μπάντα της αστυνομίας, απ’ όπου και συνταξιοδοτήθηκε! Το 2004, οι σημαντικότεροι εκπρόσωποι του ολλανδικού πανκ, οι The Ex, έχοντας ακούσει τον Μεκουρία στον 14ο δίσκο της σειράς «Ethiopiques», ταξίδεψαν στην Αντίς Αμπέμπα για να τον γνωρίσουν. Λίγο αργότερα τον κάλεσαν στο Αμστερνταμ για να παίξει με την μπάντα φρι–τζαζ I.C.P., ηχογράφησαν όλοι μαζί το άλμπουμ «Moa Anbessa» και παρουσίασαν αυτό που προέκυψε σε βελγικά και γαλλικά φεστιβάλ τζαζ. Πώς θα περιέγραφε κανείς το μουσικό υβρίδιο; Αιθιοτζάζ αναμεμειγμένο με πανκ, σύγχρονη πειραματική μουσική και ευρωπαϊκή φρι–τζαζ! Για να καταλάβετε καλύτερα τη διαφορά μεταξύ των σχολών της τζαζ, θα παραπέμψω στην έρευνα του εθνομουσικολόγου Φράνσις Φαλτσέτο «Land of Wax and Gold», ο οποίος αποδίδει τη γένεση της αιθιοπικής τζαζ στη μουσική «τεχνογνωσία» που εισήγαγαν στη χώρα 40 ορφανά παιδιά Αρμενίων που προσκάλεσε ο βασιλιάς Χαϊλέ Σελασιέ από την Ιερουσαλήμ, το 1924, και τα οποία σχημάτισαν την πρώτη κρατική ορχήστρα στην Αιθιοπία.
Εκτοτε, το συγκεκριμένο στυλ διατηρούσαν και ανανέωναν οι μπάντες της αστυνομίας και του στρατού, πριν το οδηγήσει σε σύγχρονες κατευθύνσεις ο, γνωστός πλέον στη Δύση, ενορχηστρωτής Μουλάτου Αστάτκε, τον οποίο, παρεμπιπτόντως, θα έχουμε την ευκαιρία να ακούσουμε και την Αθήνα τον Ιούνιο, από τη σκηνή του φεστιβάλ Synch, στο Γκάζι.
Η μελαγχολία του Αλμπαρν
Οι περιπτώσεις δυτικών καλλιτεχνών που ταξιδεύουν στην Αφρική και «ανακαλύπτουν» τις εγχώριες μουσικές ιδιοφυΐες δεν αναλώνονται στους προαναφερόμενους. Ο Ράι Κούντερ, μετά την «αποκάλυψη» των Buena Vista Social Club, ηχογράφησε τον δίσκο «Taking Timbuktu» (1994) με τον Αλι Φάρκα Τουρέ, ανοίγοντας τις πόρτες προς τον δυτικό παράδεισο για τους μουσικούς από το Μάλι. Οκτώ χρόνια αργότερα, ο Ντέιμον Αλμπαρν, κατά την περίοδο που βρισκόταν σε κρίση ταυτότητας, μετά τη διάλυση των Blur, ταξίδεψε στην εν λόγω χώρα της Δυτικής Αφρικής ως απεσταλμένος της Μ.Κ.Ο. Oxfam και συγκέντρωσε ντόπιους μουσικούς (σαν τον τραγουδιστή Αφελ Μποκούμ και τον πολυμουσικό Τουνάμι Ντιαμπατέ), ηχογραφώντας το σημαντικό άλμπουμ «Mali Music». Ακόμα γονιμότερη δουλειά έκανε ο δαιμόνιος Μανού Τσάο…
«Τυφλοί τραγουδιστές»
Ο Αμάντου Μπαγκαγιόκο και η Μαριάμ Ντουμπία, γεννηθέντες το 1954 και το 1958 αντίστοιχα, γνωρίστηκαν στη Σχολή Τυφλών της πρωτεύουσας του Μάλι, Μπαμάκο. Την όραση που τους στέρησε η φύση την αναπλήρωσε χαρίζοντάς τους μαγικές φωνές και αξεπέραστο μουσικό αισθητήριο. Το 1980 παντρεύτηκαν, άρχισαν να γίνονται γνωστοί ως το «τυφλό ζεύγος από το Μάλι» και το 2003 τράβηξαν την προσοχή του Μανού Τσάο, με τον οποίο ηχογράφησαν το άλμπουμ «Dimanche A Bamako» και καταξιώθηκαν στη Γαλλία. Τέσσερα χρόνια αργότερα, έγραψαν με τον Γερμανό μουσικό και ηθοποιό Χέρμπερτ Γκρενεμάγιερ το «Zeit, dass sich was dreht», το επίσημο τραγούδι του Μουντιάλ του 2006. Εκτοτε τραγουδούν στα μεγαλύτερα φεστιβάλ της Ευρώπης και της Αμερικής και το υβρίδιο που δημιούργησαν, το επονομαζόμενο «αφρομπλούζ», έχει καταξιωθεί στα αυτιά των μουσικόφιλων, «ψαγμένων» και μη…
Αν κάτι πρέπει να μας μείνει στο μυαλό, από όλες τις παραπάνω ιστορίες και μουσικές, ας μην είναι μοναχά ο αφρικανικός καλλιτεχνικός πλούτος. Σπουδαιότερη σημασία έχουν τα ταξίδια των ήχων: πώς το «νταμπ» από την Τζαμάικα φτάνει στη Βρετανία και κατόπιν πετάει στην Αιθιοπία, όπου αναμειγνύεται με την ντόπια τζαζ παράδοση, ή πώς η βρετανική ποπ και οι ροκ κιθάρες περνούν στη γαλλοαφρικανική κουλτούρα των Μαλινέζων, αντλούν στοιχεία από τα αφροκουβανικά πνευστά κι επανεξάγονται στην Ευρώπη και την Αμερική! Το παιχνίδι αυτό έχει, αν μη τι άλλο, πιπεράτο ενδιαφέρον. Και τ’ αυτιά μας κάθε λόγο να μείνουν ευχαριστημένα!
Πέντε δίσκοι που πρέπει να ακούσετε
Dub Colossus – In A Town Called Addiss (2008)
Οι μουσικοί της παράδοσης «αζμάρι» με καταγωγή από τα υψίπεδα της Αιθιοπίας ηχογραφούν με τον παραγωγό Νικ Πέιτζ, συνεργάτη των σταρ της ρέγκε Abyssinians, Mighty Diamonds και μέλος των Transglobal Underground. Το αποτέλεσμα κάνει τους δυτικούς μουσικούς να ζηλέψουν…
Afel Bocoum, Damon Albarn & Toumani Diabate – Mali Music (2002)
Ο τραγουδιστής των Blur παίζει μελόντικα, κιθάρα κι ενορχηστρώνει μουσικούς που παίζουν «κόρα», «νγιούρκα» (το μαλινέζικο βιολί) ή ηλεκτρική κιθάρα, έτσι όμως όπως αυτοί το αισθάνονται. Προς τα πού πέφτει το Μάλι; Μάλλον προς τον ουρανό, εκεί όπου οδηγεί η μουσική τους!
Getatchew Mekuria, The Ex & Guests – Moa Anbessa (2006)
Ο κ. Μεκουρία όταν ξεκίνησε για το Αμστερνταμ φόρεσε τα καλά του και σχεδίαζε να αγοράσει ένα δώρο για τη σύζυγό του γιατί έκλειναν 50 χρόνια έγγαμου βίου! Φανταστείτε τα κέφια του. Ο παππούς της «αιθιοτζάζ» κάνει τους πανκ The Ex να ιδρώσουν προκειμένου να τον προφτάσουν! Κι εμείς που λέγαμε πως ήταν απ’ τις σκληρότερες μπάντες της Ολλανδίας…
Amadou & Mariam – Dimance A Bamako (2004)
Amadou & Mariam – The Best Of… (2005)
Συλλογή με τα καλύτερα τραγούδια του ντουέτου από την περίοδο 1998–2002. Πριν δηλαδή τους ανακαλύψει ο Μανού Τσάο. Η καλύτερη εισαγωγή στον πραγματικό τους ήχο.
- Του Γιαννη Κολοβου, Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, Kυριακή, 5 Aπριλίου 2009
No comments:
Post a Comment