ΛΕΩΝΙΔΑΣ ΚΑΒΑΚΟΣ: «Τέχνη σήμερα είναι η επιστήμη»

• Ερωτας για τη μουσική, αγανάκτηση για τα κακώς κείμενα στη χώρα μας. Ο διεθνούς φήμης βιολονίστας μιλάει χωρίς φόβο αλλά με πάθος επ΄ ευκαιρία των δύο συναυλιών του στο Μέγαρο με την Καμεράτα του Σάλτσμπουργκ

Απόγευμα Δευτέρας, στην καφετέρια του Μεγάρου Μουσικής Αθηνών. Ενώ περιμένω τον Λεωνίδα Καβάκο με φωνάζουν στο τηλέφωνο. «Ο Λεωνίδας είμαι», ακούω από την άλλη άκρη της τηλεφωνικής γραμμής, «θ΄ αργήσω κανένα δεκάλεπτο. Εχω μπλέξει με κάτι γραφειοκρατικά...». Συνεπής στους υπολογισμούς του, λίγο αργότερα τον είδα από μακριά να πλησιάζει με γρήγορο βήμα. «Κάθε φορά που έρχομαι στην Ελλάδα εκπλήσσομαι» μου λέει.

«Κάθε φορά λέω “πιάσαμε πάτο” κι όμως, πάντα έχει παρακάτω...». Μιλάει για την «οδυνηρή» επαφή του με κάποιες δημόσιες υπηρεσίες, σχολιάζει με αγανάκτηση τα «φρέσκα»- εκείνες τις ημέρες- έκτροπα στο Κολωνάκι, ενώ η ατμόσφαιρα αλλάζει εντελώς όταν τον ρωτώ για τις έφηβες, πλέον, κόρες του. «Πολύ καλά μυαλά, μπορείς να συζητήσεις πολλά πράγματα μαζί τους» λέει και μου δείχνει με υπερηφάνεια τη φωτογραφία δύο πανέμορφων κοριτσιών. Την επόμενη στιγμή, η κουβέντα «βαραίνει» και πάλι, καθώς σχολιάζουμε τη δύσκολη διεθνή συγκυρία...

«Είναι ανίκανοι»

• Χώρος για την τέχνη υπάρχει μέσα σε αυτό το πλαίσιο;

«Η τέχνη υπάρχει, είτε το θέλει κανείς είτε όχι» απαντά ο διεθνούς φήμης βιολονίστας, ο οποίος εδώ και αρκετά χρόνια δραστηριοποιείται παράλληλα και ως αρχιμουσικός. «Είναι πάνω από εποχές και από τα όποια προβλήματα. Βεβαίως,αν θέλουμε να μιλήσουμε για περιόδους όπου η τέχνη έκανε τεράστια βήματα μπροστά, δεν θα ΄λεγα πως η δική μας είναι τέτοια. Σήμερα είμαστε στη φάση που πρέπει να δούμε τι είναι αυτό το οποίο έχουμε, να το αξιολογήσουμε... Αλλιώς, δεν μπορούμε να προχωρήσουμε. Κατά καιρούς έρχεται μια μορφή που αλλάζει τα πάντα, λειτουργεί με κώδικες οι οποίοι είναι πολλά χρόνια μπροστά. Τέτοιες προσωπικότητες σήμερα στην τέχνη δεν νομίζω πως υπάρχουν. Τι να περιμένουμε; Να έρθει κάποιος να προχωρήσει την αρχιτεκτονική, τη ζωγραφική, τη μουσική; Δεν πιστεύω ότι διανύουμε αυτή την εποχή. Αυτό βέβαια ουδόλως σημαίνει ότι δεν πρέπει να ενθαρρύνουμε τη δημιουργία. Μακάρι να βρεθεί μια τέτοια προσωπικότητα και να διαψευστώ. Θα το χαρώ πρώτος απ΄ όλους. Οχι ότι δεν υπάρχει αντίστοιχη ανάγκη σήμερα ή αν συμβεί κάτι τέτοιο ο άνθρωπος θα το παραβλέψει. Ομως αυτή τη στιγμή υπάρχει απίστευτο χάος παντού: στη σκέψη,στον λόγο...».

• Την επόμενη στιγμή, ο 41χρονος Καβάκος διατυπώνει μια ενδιαφέρουσα άποψη:

«Για μένα η τέχνη, σήμερα, μπορεί να διαδραματιστεί στο πεδίο της επιστήμης. Εκεί χωρούν οι μεγάλες ανακαλύψεις. Η μεγαλύτερη απ΄ όλες βεβαίως θα είναι να υπεισέλθει το ηθικό στοιχείο σ΄ αυτή. Από εκεί έχει να κερδίσει ο άνθρωπος στην εποχή μας».

• Τι απαντά σε όσους ισχυρίζονται ότι στην Ελλάδα η λεγόμενη κλασική μουσική δεν έχει κοινό;

«Δηλαδή, ποιος έχει κοινό σήμερα; Τα μπουζουξίδικα πάνε κατά διαόλου. Μόνο το ποδόσφαιρο έχει κόσμο κι αυτό, σε σύγκριση με τα επίπεδα του εξωτερικού, είναι μηδαμινό. Οσο για την ελληνική μουσική, να πω την αλήθεια δεν καταλαβαίνω τον όρο. Τι εννοούμε ελληνική μουσική σήμερα; Ποια είναι αυτή η οποία πηγάζει από τα βιώματα του λαού μας, τα εκφράζει κι αυτός ανταποκρίνεται; Ερωτώ. Ας μου απαντήσει κάποιος...».

Στη συνέχεια ο Λεωνίδας Καβάκος δίνει μία ακόμη διάσταση: «Σε κάθε περίπτωση,είναι άξιο σχολιασμού. Για να καταλάβω δηλαδή, δίνουμε χρήματα εκεί που υπάρχει κόσμος; Αυτό είναι λαϊκίστικη πολιτική. Αν είσαι ιδιώτης, μάλιστα, δίνεις λεφτά όπου εσύ θέλεις. Αν όμως είσαι κράτος, έχεις ευθύνη. Δεν μπορείς να λειτουργείς βάσει της λαϊκής απήχησης. Οφείλεις να σκεφτείς, να χαράξεις πολιτική, να δημιουργήσεις δυναμική, να την καλλιεργήσεις και να δρέψεις καρπούς. Η κατάσταση είναι παρακμιακή και θα παραμείνει όσο αγνοείται ο πολιτικός ρόλος της τέχνης. Οσο οι κυβερνώντες είναι αμόρφωτοι, δεν θ΄ αλλάξουν τα πράγματα.Το μόνο που θα κοιτούν είναι να χρηματοδοτούν εκεί όπου υπάρχει κάποιο λαϊκό έρεισμα για να παίρνουν ψήφους. Και αυτό όμως ο κόσμος το έχει βαρεθεί. Εχουν καταντήσει γελοίοι...». Προεκτείνοντας τη σκέψη του, μιλά για τις προ μηνών εικόνες βίας: «Βλέπεις ότι γίνεται το κέντρο λαμπόγυαλο και μετά βγαίνουν οι πολιτικοί στην τηλεόραση και με κομπορρημοσύνη δηλώνουν ότι, τάχα, δεν θ΄ αφήσουν να θιχτεί η δημοκρατία. Ποια δημοκρατία, βρε ανόητε; Σε βλέπω στην οθόνη και θέλω να σου πετάξω αβγά. Και να θέλω να φερθώ πολιτισμένα εκείνη τη στιγμή δεν μπορώ. Με κοροϊδεύεις. Τον Δεκέμβρη καιγόταν η πόλη, γίναμε ρεζίλι διεθνώς κι έβγαιναν οι ιθύνοντες και μιλούσαν για καινούργιες μεθόδους αντιμετώπισης... Είναι ανίκανοι. Και οι μεν και οι δε. Και νομίζω πως τους έχει βαρεθεί κι ο κόσμος. Είναι τόσο αγκιστρωμένοι στην εξουσία που δεν μπορεί να δημιουργηθεί τίποτε καινούργιο. Και βεβαίως φτάνουμε στην απαξίωση. Δημοκρατία σημαίνει, όταν δεν υπάρχει ευσυνειδησία από πλευράς του πολίτη να σεβαστεί τα δικαιώματα του άλλου, να μπορεί το κράτος να τα εγγυηθεί. Αν δεν μπορείς,κύριε,σήκω φύγε. Είσαι ανάξιος. Τον Δεκέμβρη δεν θα έπρεπε να έχει παραιτηθεί η κυβέρνηση; Να πουν: “Αυτά κάναμε εμείς, αν θεωρείτε ότι ήταν σωστά, ξαναψηφίστε”. Πού όμως... Οι εξαιρέσεις χάνονται μέσα στον κανόνα. Ευτυχώς που υπάρχουν οι κλασικές μορφές τέχνης και στέλνουν το μήνυμα πέρα από χρόνους και φάσεις. Συν Αθηνά και χείρα κίνει όμως...».

• «Πορεία διονυσιακή»

Η συζήτηση περνά στις επικείμενες (9 και 10 Απριλίου) συναυλίες του στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, με τη φημισμένη Καμεράτα του Σάλτσμπουργκ, στην οποία ο ίδιος κατέχει τη θέση του καλλιτεχνικού διευθυντή την τελευταία διετία. Στην πρώτη από αυτές, στην οποία ο Καβάκος θα εμφανιστεί με τη διπλή του ιδιότητα, το πρόγραμμα περιλαμβάνει έργα Χάιντν και Μέντελσον. Στον δεύτερο αυτό συνθέτη- επ΄ ευκαιρία και της εφετινής επετείου των 200 χρόνων από τη γέννησή του είναι άλλωστε αφιερωμένο και το CD που έχουν από κοινού ηχογραφήσει και κυκλοφορεί από τη Sony. Η δεύτερη συναυλία, στην οποία ο ίδιος έχει την ευθύνη της μουσικής διεύθυνσης, περιλαμβάνει έργα Μότσαρτ, Μπαχ και Βαλεντίν Σιλβεστρόφ.

Αμφότερες ωστόσο παρουσιάζονται σε συνεργασία με το ετήσιο φεστιβάλ «Συναντήσεις» («Βegegnungen»), το οποίο διοργανώνεται κάθε άνοιξη στο Σάλτσμπουργκ υπό την καλλιτεχνική διεύθυνση του Λεωνίδα Καβάκου. «Εχω δημιουργήσει μια αλληλουχία θεμάτων για τα επόμενα τρία τέσσερα χρόνια» σχολιάζει ο ίδιος ο καλλιτέχνης.

«Αρχίσαμε πέρυσι με θέμα τη φύση,εφέτος έχουμε τη νύχτα, του χρόνου τη σιωπή, στη συνέχεια το λυκόφως και κατόπιν το φως. Είναι μια πορεία άκρως διονυσιακή».

• Δεν κρύβει την ικανοποίησή του για την εξέλιξη της συνεργασίας του με την Καμεράτα του Σάλτσμπουργκ. Ωστόσο, «με λύπη μου βλέπω ότι το είδος της ορχήστρας δωματίου δεν χαίρει της προσοχής που του αρμόζει. Επειδή μια συμφωνική ορχήστρα μπορεί να παίξει το ρεπερτόριο μιας ορχήστρας δωματίου,αλλά όχι το αντίθετο, κι αυτό για λόγους καθαρά πρακτικούς, τον αριθμό δηλαδή των μουσικών, η κατάσταση έχει γίνει δύσκολη». Με δεδομένη την πλούσια διεθνή εμπειρία του, σε τι βαθμό θεωρεί ότι η οικονομική κρίση έχει επηρεάσει τα πράγματα;

• «Σαφώς τα έχει επηρεάσει» λέει και συνεχίζει:

«Από τη στιγμή που δημιουργείται αίσθηση ανασφάλειας, όλοι κουμπώνονται. Κανείς δεν λέει βεβαίως ότι αυτή τη στιγμή μας ζητούν να πληρώσουμε αυτά τα οποία έχουμε ήδη πληρώσει και κάποιοι τα κακοδιαχειρίστηκαν. Τι φταίω εγώ,για παράδειγμα, όταν η τράπεζα έχει ένα κεφάλαιο Χ και δανείζει Ψ; Παρ΄ όλα αυτά θεωρώ ότι ζούμε σε μια φάση που ο πλούτος αλλάζει χέρια. Οσο για την αντιμετώπιση από τα ΜΜΕ, τι να πω... Και να θέλεις να αισιοδοξήσεις, δεν μπορείς. Και όμως,ο άνθρωπος έχει ανάγκη την ελπίδα. Το να τη σκοτώνουμε είναι ό,τι χειρότερο...».

• της ΙΣΜΑΣ Μ.ΤΟΥΛΑΤΟΥ | ΤΟ ΒΗΜΑ, Κυριακή 5 Απριλίου 2009