Saturday, November 27, 2010

Με «όπλο» την ποίηση του Σκαρίμπα

«Η στάση ενός ανθρώπου του πολιτισμού σήμερα, δεν μπορεί ούτε ουδέτερη να είναι, ούτε απαθής», λέει ο Διονύσης Τσακνής, με αφορμή τη νέα του δισκογραφική δουλειά «Εαυτούληδες», σε ποίηση Γιάννη Σκαρίμπα
Γιάννης Σκαρίμπας
Τα γεμάτα ευαισθησία, οξυδέρκεια, χιούμορ και αυτοσαρκασμό γραπτά του Γιάννη Σκαρίμπα, μα και η ίδια η ανήσυχη φύση του μοναδικού στοχαστή, που δεν βολευόταν με τη συμβατικότητα κι έμεινε απροσκύνητος μέχρι τα στερνά του, πάντα ασκούσαν ιδιαίτερη γοητεία και επίδραση στον Διονύση Τσακνή. Πριν κάποια χρόνια, ο συνθέτης είχε την πρώτη δημιουργική «συνάντησή» του με την ποίηση του πολυδιάστατου ριζοσπάστη διανοητή και λογοτέχνη, μέσα από τη μελοποίηση του ποιήματος «Ουλαλούμ», που συμπεριέλαβε στο δίσκο του «Τι γυρεύεις στον ύπνο μου πατέρα». Από τότε, ο Διονύσης Τσακνής προσπαθούσε να «ξεκλειδώσει» τον ποιητή Σκαρίμπα και ν' ανακαλύψει, «μέσα στην έτσι κι αλλιώς άριστη μετρική του, τον τρόπο που δεν θα πρόδιδε τα υπερρεαλιστικά του νοήματα». «Καρπός» αυτής της γόνιμης μουσικής «αναμέτρησής» του με την Σκαριμπική ποίηση είναι η νέα του δισκογραφική δουλειά με τίτλο «Εαυτούληδες», που περιλαμβάνει 12 τραγούδια - έντεκα μελοποιημένα ποιήματα από την ομώνυμη συλλογή του Γ. Σκαρίμπα και το «Ουλαλούμ». Ακολουθώντας τη μουσική της ποίησης του Σκαρίμπα, με έγνοια να τη φέρει πιο κοντά μας, ο συνθέτης μάς σεργιανίζει στους θησαυρούς του ποιητή, καταθέτοντας εξαίρετες μελωδίες. Το καινούργιο CD του Διονύση Τσακνή συνοδεύει την έκδοση «Γιάννης Σκαρίμπας: Απαντες στίχοι 1936 - 1970» («Νεφέλη»), στην οποία αποτυπώνεται ένα μεγάλο μέρος της ποίησης του σπουδαίου Χαλκιδέος. Στο βιβλίο περιλαμβάνονται ογδόντα πέντε ποιήματά του, δημοσιευμένα στις τρεις ποιητικές συλλογές του «Ουλαλούμ», «Εαυτούληδες» και «Βοϊδάγγελοι». Με αφορμή αυτή τη δημιουργική «συνάντησή» του με τον αγαπημένο του Σκαρίμπα, έγινε και η κουβέντα μας με τον Διονύση Τσακνή, που ακολουθεί. 
«Οξω οι Αμερικάνοι, ζήτω το ΚΚΕ»


George Christakos
-- Αυτοχαρακτηρίζεστε Σκαριμπικός. Τι είναι αυτό που σας συναρπάζει σ' αυτόν και στο έργο του;
Θεωρώ τον Σκαρίμπα μεγάλο συγγραφέα, τελείως ιδιαίτερο και πρωτοπόρο - ας μην ξεχνάμε πως δεν είχε μιμητές - υπερρεαλιστή, (όταν ούτε καν ο όρος είχε ακουστεί στην Ελλάδα) εκπληκτικό στιχοπλόκο και λεξιπλάστη και αιρετικό ιστορικό. Ζώντας μακριά απ' τους όποιους (με την καλή ή την κακή έννοια του όρου) λογοτεχνικούς κύκλους, είχε την ελευθερία να κρίνει και ενίοτε να σφυροκοπάει ό,τι ήταν ξένο προς τις πεποιθήσεις του, είτε για την τέχνη είτε για την πολιτική. Ελεύθερος, γενναίος και αμίμητος. Τα τελευταία χρόνια της ζωής του, έκλεινε τις όποιες συνεντεύξεις τύχαινε να δώσει, με την εξής επωδό: «Οξω οι Αμερικάνοι, ζήτω το ΚΚΕ».
-- Ως προς τη μουσική σύνθεση, η «αναμέτρηση» με τον ποιητικό λόγο του Σκαρίμπα τι δυσκολίες είχε;
Η απίστευτη ομοιοκαταληξία του είναι η μεγάλη παγίδα. Αν την ακολουθήσεις πιστά, ολοκληρώνοντας τη μουσική σου φράση με έναν - έναν στίχο του, κινδυνεύεις να προδώσεις τα νοήματά του. Η αυστηρή του μετρική που υπάρχει χάριν της ομοιοκαταληξίας, μπορεί να σε εγκλωβίσει, γιατί αρκετές φορές η σκέψη του, το νόημα - αν θέλεις - ολοκληρώνεται στη μέση του επόμενου στίχου. Εγιναν πολλοί καβγάδες μεταξύ μας, (στον ύπνο μου, βέβαια) αλλά στο τέλος τον ...έπεισα. Αν ζούσε, τη μια μέρα μπορεί να μού έγραφε μια εκθειαστική κριτική και την επόμενη να μου σερβίριζε μια ξεγυρισμένη μήνυση για παραποίηση του έργου του. Να ακόμη ένας λόγος που τον λατρεύω.
Παράδειγμα, οι απροσκύνητοι
-- Γιατί σήμερα Σκαρίμπας;
Ειδικά σήμερα Σκαρίμπας. Και όχι μόνον Σκαρίμπας αλλά ποίηση και ουσία ταυτοχρόνως. Οι εποχές που ζούμε απαιτούν απάντηση με όπλα. Και τα όπλα του πολιτισμού μας, του πολιτισμού της μαχόμενης Αριστεράς, είναι η κληρονομιά της. Ξέκωλα αυτοί; Σκαρίμπα εμείς. Φτηνοτράγουδα αυτοί;; Αναγνωστάκη και Μίκη εμείς. Ξεπεσμός αυτοί; Οι ποιητές μας εφ' όπλου λόγχης εμείς. Ο καθείς με τα όπλα του κι εμείς με τον πολιτισμό και την αρχοντιά μας.
-- Τι μηνύματα μας στέλνει το ευθύβολο, σαρκαστικό, μαχητικό του πνεύμα, σε μια εποχή που «δίνουν και παίρνουν» εθνικοί μειοδότες και προσκυνημένοι της εξουσίας;
Αν ήξερες πόσους εμήνυσε ο Μπάρμπα - Γιάννης και πόσους εμίσησε για τη λυγισμένη μέση τους, θα διασκέδαζες απίστευτα. Ασε που μερικούς, τους έριχνε και στον καιάδα. Καιάδας δε, κατά τον ίδιο, ήταν το χάσμα που υπήρχε ανάμεσα στην πλάτη του ντιβανομπάουλου που έγερνε να ξεκουραστεί και του τοίχου. Εκεί πέταγε τα βιβλία τους. Κάτι τέτοια που έκανε (όπως και το ασυγκράτητο στόμα του) ήταν που δεν τον έκαναν και τόσο... αγαπητό στους καθωσπρέπει κύκλους. Αν δεν υπήρχαν όμως τέτοιοι άνθρωποι, που εν γνώσει τους μαγνήτιζαν την μήνιν του συστήματος απέναντί τους, δεν θα είχαμε παραδείγματα να πιαστούμε και να κάνουμε κουράγιο. Στο χώρο του πολιτισμού, άνθρωποι σαν τον Σκαρίμπα, τον Βάρναλη, τον Ρίτσο, τον Κατσαρό και τόσους άλλους, έπαιξαν ένα ρόλο αντίστοιχο μ' εκείνον των αγωνιστών, που ενώ τους βασάνιζαν ή τους έστηναν στον τοίχο, αυτοί χαμογελούσαν.
«Παράσημα είναι όλ' αυτά...»
-- Η επιχείρηση φίμωσης οποιασδήποτε φωνής είναι έξω από τη λογική του συστήματος γίνεται ολοένα πιο ξεδιάντροπη και με πιο κυνικό τρόπο. Πρόσφατα και ο ίδιος, για μια ακόμη φορά, με αφορμή τη στάση σας στις δημοτικές εκλογές, γίνατε αποδέκτης μιας αήθους επίθεσης από συγκεκριμένα κέντρα...
Παράσημα είναι όλ' αυτά, τα οποία φορώ στο στήθος κάθε φορά που παρελαύνω με τους συντρόφους μου. Σκέψου να με επαινούσαν. Τι ντροπή θεέ μου!!! Δεν ξέρω αν θα προλάβω να δω προς τα πού θα τρέχουν να κρυφτούν την ώρα της λαϊκής οργής, όλοι αυτοί οι σφουγγοκωλάριοι της εξουσίας. Αν ζω, ίσως θα έχω άλλες προτεραιότητες. Αν πάλι όχι, έχω δώσει φωτογραφίες τους στα τέσσερα παιδιά μου. Είναι καλά εκπαιδευμένα στο χιούμορ.
-- Σε μέρες που λαός μας βρίσκεται αντιμέτωπος με μια άνευ προηγουμένου επίθεση από πλευράς κεφαλαίου και κράτους, σε διάφορα επίπεδα (εργασιακό, ασφαλιστικό, οικονομία, πολιτισμό κ.ά.), ποιος είναι ο ρόλος του καλλιτέχνη, του διανοούμενου; Πώς μπορούν οι άνθρωποι που παράγουν πολιτισμό να βοηθήσουν το λαό να κατανοήσει την πραγματικότητα μέσα στην οποία ζει και ν' αγωνιστεί για το δίκιο του;
Με το έργο τους κυρίως, αλλά και με την καθαρή στάση τους. Εκείνο που διαφοροποιεί τους ανθρώπους δεν είναι μόνον η πλευρά που διαλέγουν να σταθούν, αλλά η στάση τους σε όλες τις εκφάνσεις της ζωής τους. Δεν μπορεί να δηλώνεις προοδευτικός και οι πράξεις σου να το αναιρούν πανηγυρικά. Και η στάση ενός ανθρώπου του πολιτισμού σήμερα, δεν μπορεί ούτε ουδέτερη να είναι, ούτε απαθής. Δε λέω πως οι ζωγράφοι πρέπει να φιλοτεχνούν κόκκινες σημαίες και οι ποιητές να γράφουν τους θούριους της επανάστασης, λέω όμως πως το έργο τους πρέπει να συμβάλλει στο ξελάσπωμα της σαπίλας που μας περιβάλλει, στην ανατροπή της λογικής του να γίνουμε αρεστοί και οι πιο πρωτοπόροι, να βρουν νέους τρόπους έκφρασης, νέες φόρμες, αρνούμενοι να εγκλωβιστούν σε αναμασήματα και επαναλήψεις.

Ρουμπίνη ΣΟΥΛΗ, ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ, Κυριακή 28 Νοέμβρη 2010

No comments: