Με τη δύναμη της μελωδίας και της αλήθειας

Συνέντευξη με την Μαργαρίτα Ζορμπαλά, με αφορμή τις εμφανίσεις της στο Θέατρο «Κάππα»

Από το ρωσικό ρομαντισμό, στα ελληνικά αρώματα και από το αργεντίνικο πάθος στον αισθησιακό κόσμο της Ιβηρικής Χερσονήσου, «ταξιδεύει» η Μαργαρίτα Ζορμπαλά, για μια ακόμη βραδιά - στις 5 Γενάρη (9.30 μ.μ.), στο Θέατρο «Κάππα», ολοκληρώνοντας τον κύκλο εμφανίσεών της με τίτλο «Στην άκρη ενός φιλιού». Το υπέροχο ρεσιτάλ, παραδομένο στη δύναμη της μελωδίας και της ερμηνείας, σημείωσε μεγάλη επιτυχία, η οποία και οδήγησε στην παράτασή του (την προηγούμενη και την επόμενη Τετάρτη). Με αφορμή τις εμφανίσεις της στην Αθήνα, έγινε και η κουβέντα μας με την Μαργαρίτα Ζορμπαλά.

• Δημιουργικές «εξερευνήσεις»

-- Το πρόγραμμα είναι μια μουσική διαδρομή μέσα από τις χώρες, τις γλώσσες και τις κουλτούρες που βιώσατε. Το βίωμα πόσο σημαντικό είναι στην ερμηνεία;

-- Καταρχήν, δεν έχω βιώσει όλες τις γλώσσες στις οποίες τραγουδάω. Πιο πολύ είναι τα ρώσικα και τα ελληνικά αλλά και σε ένα αρκετά μεγάλο ποσοστό τα ισπανόφωνα, λόγω του ότι σπούδασα Ισπανική Φιλολογία. Από εκεί και πέρα εξερευνώ. Ακόμα και στα ελληνικά, που είναι πιο κοντά σε εμάς. Κάθε φορά που έρχεσαι αντιμέτωπος με ένα καινούργιο υλικό εξερευνάς. Πολύ περισσότερο, όταν εξερευνάς κάποιους χώρους και χώρες, γλώσσες και λαούς άλλους. Βεβαίως, αυτό σε βοηθάει ώστε ν' ανοίξουν οι ορίζοντές σου. Σε βοηθάει πολύ στο δημιουργικό κομμάτι, στο να φέρεις στη δική σου τη γλώσσα τη μητρική κάποια στοιχεία απ' αυτές τις γλώσσες, απ' αυτούς τους λαούς. Πραγματικά, αυτή είναι μια πολύ δημιουργική δουλειά.

-- Εχει και δυσκολίες αυτή η διαδικασία;

-- Βεβαίως έχει και δυσκολίες, αλλά είναι κάτι πολύ γοητευτικό. Γενικά, είμαι άνθρωπος που θέλει να μαθαίνει. Βαριέμαι να περπατάω συνέχεια στα πράγματα που ξέρω καλά. Θέλω να μαθαίνω. Και για να μαθαίνεις ανοίγεσαι σε καινούργιους δρόμους. Εξάλλου, και οι δυσκολίες, πιστεύω, ότι μας προχωράνε σαν καλλιτέχνες, σαν ανθρώπους...

-- Στις επιλογές σας ποιο είναι το κριτήριο;

-- Τα τελευταία 6-7 χρόνια, από τότε που έκανα στο θέατρο Τέχνης την παράσταση «Θέλω να σας πω» όπου για πρώτη φορά ασχολήθηκα τόσο εκτεταμένα με ένα ξένο ρεπερτόριο, αναρωτιόμουν ποιος θα είναι ο μπούσουλας για ένα πρόγραμμα με τραγούδια από διάφορες χώρες. Είχα ένα τεράστιο υλικό - πάνω από 100 τραγούδια - και έπρεπε να διαλέξω 20 - 22. Ο μπούσουλας που βρήκα τότε και τον οποίο κρατάω μέχρι σήμερα είναι ότι διαλέγω τραγούδια που εμένα με συγκινούν πάρα πολύ. Και δεν μου βγήκε σε κακό. Επειδή είναι τραγούδια που συγκινούν εμένα μπορώ να μεταδώσω τη συγκίνηση και στον κόσμο. Οταν σ' αρέσει κάτι πάρα πολύ, δεν βαριέσαι να ασχολείσαι μ' αυτό. Πολλές φορές στο παρελθόν έκανα κι εγώ προγράμματα με γνώμονα το να ξέρει ο κόσμος τα τραγούδια, να μπορεί να τραγουδήσει μαζί μου, να κρατήσει το ρυθμό, να τον ξεσηκώσουν. Τα τελευταία χρόνια, πάντως, βρήκα αυτόν τον διαφορετικό τρόπο τον οποίο και συνεχίζω και πιστεύω ότι μου βγήκε σε καλό.

• «Δρόμοι Παλιοί» και πορεία μελωδική

-- Κάνοντας μια αναδρομή στην πορεία σας, ποιοι ήταν οι μεγαλύτεροι σταθμοί, τι σας σημάδεψε καλλιτεχνικά;

-- Σίγουρα η αρχή. Η αρχή, εξάλλου, είναι κάτι πολύ σημαντικό για κάθε τι, για κάθε πορεία, κάθε ταξίδι. Η δική μου αρχή ήταν η συνάντησή μου με τον Μίκη Θεοδωράκη και ο πρώτος δίσκος μου, οι «Μπαλάντες» και το τραγούδι «Δρόμοι Παλιοί». Αν έχω κάποια ταυτότητα να δείξω αυτή τη στιγμή είναι αυτό το τραγούδι. Αν πεις «Δρόμοι Παλιοί» νομίζω ότι αμέσως ο κόσμος θυμάται τη Ζορμπαλά. Αυτό δεν είναι απλά ένας σταθμός - ήταν η αφετηρία. ...Μετά ήταν η συνάντηση με πολύ μεγάλες προσωπικότητες. Η γνωριμία μου με τον Μάνο Χατζιδάκι, τον Γιάννη Ρίτσο, τον Νίκο Γκάτσο. Δηλαδή, μια περίοδος πολύ δημιουργική και γεμάτη. Ενα σχολείο! Ημουνα πολύ μικρή και από αυτούς τους ανθρώπους έμαθα πολλά πράγματα. Επόμενος σταθμός - η συνάντησή μου με τον Κηλαηδόνη και τον Σαββόπουλο και οι δύο δίσκοι με τα παλιά ελαφρά τραγούδια, τα λεγόμενα «ρετρό». Μετά ξεκινάει μια πολύ μεγάλη περίοδος, όπου κολυμπάω πλέον μόνη μου. Με τα λάθη μου, με τα καλά μου, με κάποιες σιωπές κάποια εποχή. Και έφτασα σ' αυτό που κάνω τα τελευταία δέκα χρόνια: τα προγράμματα με τραγούδια απ' όλο τον κόσμο, χωρίς βεβαίως να ξεχνάω το ελληνικό ρεπερτόριο. Ανοίχτηκα και προς άλλες γλώσσες και άλλες μουσικές.

-- Αν μπορούσαμε σχηματικά να πούμε ότι υπάρχει ένα αόρατο «νήμα» που διαπερνάει αυτά τα τραγούδια του κόσμου που παρουσιάζετε, ποιο είναι αυτό; Τι τα συνδέει μεταξύ τους;

-- Είναι οι μεγάλες μελωδίες. Πάντα με συγκινούσαν οι μεγάλες μελωδίες.

-- Και η αλήθεια πιθανόν που κουβαλάνε;

-- Πάντα διάλεγα τραγούδια που με συγκινούσαν. Αν δεν είναι κάτι αληθινό, δεν μπορεί ούτε εμάς να συγκινήσει και με τη σειρά μας ούτε εμείς μπορούμε να συγκινήσουμε τους άλλους. Συχνά λέω ότι δεν με πειράζει να μου κάνουν κριτική, για το ότι για παράδειγμα δεν ήμουν πολύ καλή μουσικά, ή ότι κάτι δεν μου βγήκε, ή ότι η ενέργειά μου ήταν λίγο πεσμένη... Θα με πείραζε όμως πάρα πολύ να πούνε ότι έλεγα ψέματα πάνω στη σκηνή ότι ήμουνα ψεύτικη. Η προσπάθειά μου, σε όλες μου τις εμφανίσεις, είναι να είμαι αληθινή. Να μη λέω στον κόσμο ψέματα, να μην κάνω κάτι ψεύτικο.

Εχουν λιγοστέψει τα καλά τραγούδια...

-- Οσον αφορά στη σύγχρονη δημιουργία, εσείς ως ερμηνεύτρια, θεωρείτε ότι υπάρχει κάποιο πρόβλημα, κάποιο δημιουργικό έλλειμμα σε σχέση με το παρελθόν;

-- Πιστεύω ότι υπάρχει έλλειμμα σε όλα τα επίπεδα. Βεβαίως, είναι μια διαφορετική εποχή. Ομως, έχουν λιγοστέψει τα καλά τραγούδια πάρα πολύ. Εχουν λιγοστέψει πάρα πολύ και οι δημιουργοί. Οι μεγάλοι συνθέτες είναι πλέον ελάχιστοι. Και όταν δεν υπάρχουν μεγάλοι συνθέτες, μεγάλοι στιχουργοί, που θα πάρουν τα νέα παιδιά από το χέρι και θα τους δώσουν τα νέα καλά τραγούδια, θα τους σπρώξουν προς τα πάνω, βεβαίως όλο το σύστημα βουλιάζει. Και, βεβαίως, αλλάζει όλη η δομή του πράγματος. Ο δίσκος, όπως τον ξέραμε, πεθαίνει, πάμε για άλλη εποχή, που δεν ξέρω πως θα μεταλλαχθεί. Είμαστε, πάντως, σε μια εποχή μετάλλαξης. Εμείς οι παλιότεροι δεν ξέρω αν θα μπορέσουμε να προσαρμοστούμε. Το τραγούδι, βεβαίως, δεν μπορεί να πεθάνει. Θα υπάρχει τραγούδι, αλλά με έναν άλλο τρόπο. Και κάθε γενιά βρίσκει τον τρόπο της, γιατί ο κόσμος εκφράζεται μέσα από τις μουσικές και τα τραγούδια. Είναι ο πιο άμεσος τρόπος. Σε όλες τις εκφράσεις της ζωής χρειαζόμαστε ένα τραγούδι. Οταν πηγαίνουμε στη διαδήλωση θέλουμε ένα τραγούδι, όταν ερωτευόμαστε ή στενοχωριόμαστε χρειαζόμαστε ένα τραγούδι κ.ο.κ. Πιστεύω ότι η νέα γενιά θα βρει τον τρόπο της και ελπίζω να βρει και τα καλά τραγούδια, τα οποία έχουν λιγοστέψει επικίνδυνα.

-- Τι φταίει γι' αυτό το δημιουργικό έλλειμμα;

-- Νομίζω ότι δεν υπάρχουν οι μεγάλες πνοές. Βλέπω να συρρικνώνονται οι ιδεολογίες, να συρρικνώνεται η ελπίδα της ανθρωπότητας. Ολα αυτά επηρεάζουν πάρα πολύ την ποίηση της ζωής μας. Δε βγαίνουν μεγάλης πνοής έργα. Για μένα όλα αλληλλοσυνδέονται. Δηλαδή, δεν μπορεί να είμαστε σε αυτήν την κατάσταση, οικονομική, ιδεολογική, να υπάρχει αυτή η έκπτωση των αξιών και να βγαίνουν και μεγάλα έργα. Η έμπνευση κάπου ξεγλιστράει ή δεν τη βλέπουμε, δε βλέπουμε νέους ανθρώπους να βγαίνουν προς τα έξω...

-- Κατά καιρούς ακούμε τους κυβερνώντες να λένε ότι ο πολιτισμός είναι το συγκριτικό μας πλεονέκτημα, ενώ στην πραγματικότητα δεν υπάρχει καμία βοήθεια προς τους καλλιτέχνες για να παράγουν έργο...

-- Δεν υπάρχει τίποτα, απολύτως τίποτα. Δεν τους ενδιαφέρει και δεν ασχολούνται. Θυμούνται τον πολιτισμό κάθε φορά που έχουμε κάποια εκδήλωση και έρχονται ξένοι. Τότε ξαφνικά θυμούνται ότι έχουμε έναν πολιτισμό τόσων χιλιάδων χρόνων. Τον άλλο καιρό το ξεχνάνε. Επίσης, ξεχνάμε ότι υπάρχει ένα πολύ αξιόλογο υπάρχον υλικό, το οποίο θα μπορούσαμε να εξάγουμε.

Να σημειώσουμε ότι το περασμένο φθινόπωρο η Μ. Ζορμπαλά τραγούδησε στη Μόσχα, συνοδευόμενη από την ορχήστρα «Οσιποφ», ενώ τον ερχόμενο Απρίλη θα εμφανισθεί στην Αγ. Πετρούπολη.

Ρουμπίνη ΣΟΥΛΗ, ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ, Παρασκευή 31 Δεκέμβρη 2010 - Κυριακή 2 Γενάρη 2011