Καθυστερημένος φόρος τιμής στον Χέντελ

• Του ΓΙΑΝΝΗ ΣΒΩΛΟΥ
• Ελευθεροτυπία, Δευτέρα 15 Μαρτίου 2010

Ημών εξαιρουμένων, πέρυσι σύσσωμη η πολιτισμένη Δύση τίμησε με λαμπρότητα την 250ή επέτειο από τον θάνατο του Χέντελ (1685-1759). Προχθές το Μέγαρο Μουσικής επανόρθωσε για λογαριασμό μας, προσφέροντας μια θαυμάσια πρώτη ελληνική παραγωγή του ορατορίου «Θεοδώρα» (1749).

Στιγμιότυπο από την παράσταση με την Εμμανουέλα Γκάλι (Θεοδώρα) και την Κριστίνα Χάμαρστρεμ (Δίδυμος)

Συστηματική, παρατεταμένη προβολή είχε εξασφαλίσει υψηλή πληρότητα στην αίθουσα «Αλεξάνδρα Τριάντη», το δε φιλόμουσο κοινό παρέμεινε ώς το τέλος της τρίωρης παράστασης παρ' ότι η συγκεκριμένη θρησκευτική όπερα -περί αυτού πρόκειται- είναι από τις λιγότερο εξωστρεφείς και συναρπαστικές του κορυφαίου Γερμανού δημιουργού. Η απροσδόκητη αυτή επιτυχία χρίζει βαθύτερης αξιολόγησης, πόσω μάλλον που στη χώρα μας το μπαρόκ δεν έχει παράδοση, κυρίως όμως δεν υποστηρίζεται καταπώς αντιστοιχεί στη θέση του στον ευρωπαϊκό μουσικό πολιτισμό· μάρτυρας ο καθολικός και αδικαιολόγητος εξοβελισμός του από τις καλλιτεχνικές διευθύνσεις της ΕΛΣ την τελευταία τετραετία (2006-2010).

Στην έκδηλα φροντισμένη παραγωγή της «Θεοδώρας» επενδύθηκε σοβαρή δαπάνη και μεγάλη προσπάθεια, το δε αποτέλεσμα ήταν ασυζητητί υψηλού επιπέδου. Το όλο διηύθυνε ο γνωστός μπαροκίστας αρχιμουσικός Γιώργος Πέτρου, υπεύθυνος για μακρά σειρά αντίστοιχων επιτυχημένων εγχώριων παραγωγών και διεθνών ηχογραφήσεων λυρικού ρεπερτορίου μπαρόκ. Το ορατόριο δόθηκε με μια πολύ καλή, ισορροπημένη διανομή Ελλήνων και ξένων μονωδών εν οις τρεις από τους πρωταγωνιστές της ήδη πολυσυζητημένης νέας ηχογράφησης του «Ιούλιου Καίσαρα» (MDG 2010). Τους λυρικούς τραγουδιστές συνόδευσε η αναζήσασα Καμεράτα σε όργανα εποχής, ενισχυμένη με 21 Ελληνες και ξένους μουσικούς, μεταξύ αυτών αρκετούς προερχόμενους από κρατικά και άλλα σύνολα. Συμμετείχε επίσης η Μικτή Δημοτική Χορωδία Αθηνών.

Το ορατόριο δόθηκε σκηνικά, σε δραματοποιημένη μορφή. Ο Πάρις Μέξης, υπεύθυνος για σκηνοθεσία και φωτισμούς, πρότεινε μια ημιαφαιρετική διάπλαση της σκηνικής δράσης επιστρατεύοντας τέσσερα στοιχεία: φωτισμούς (Γιώργος Τέλλος) που υπέβαλλαν διαθέσεις και ψυχολογικούς χώρους, σχηματική απόδοση φυσικών χώρων μέσω αυτοσχέδιων γεωμετρικών «αναπαραστάσεων», σύγχρονη ενδυματολογική κωδικοποίηση και εκφραστική κινησιολογία. Δραματικά λειτουργική και εικαστικά ενδιαφέρουσα, η θεατρικά στιλιζαρισμένη κίνηση της πολύχρωμα ντυμένης χορωδίας (χοροί Χριστιανών και Ειδωλολατρών) είχε κάτι από τους ζωντανούς βιντεοπίνακες του Αμερικανού εικαστικού Μπιλ Βαϊόλα και εκτόνωνε ευπρόσδεκτα την περίσσεια συγκρατημένου συναισθήματος της μουσικής. Την αφήγηση υποστήριξαν με οικονομία μεταμοντέρνες εικαστικές μεγα-προβολές στο φόντο.

Σε καθαρά μουσικό επίπεδο τα πράγματα ήσαν πολύ καλά. Η υψίφωνος Εμμανουέλα Γκάλι (Θεοδώρα) και η μεσόφωνος Κριστίνα Χάμαρστρεμ (Δίδυμος) ενσάρκωσαν το πρωταγωνιστικό ζεύγος των μαρτύρων-ηρώων με μουσικά και εκφραστικά υποδειγματικές ερμηνείες. Στηριγμένες με άρτια τεχνική, οι ανάλαφρες, ευκίνητες, ορθοτονικά ασφαλείς φωνές τους αντιμετώπισαν άνετα και καλαίσθητα τις απαιτητικά δεξιοτεχνικές παρτιτούρες του Χέντελ, ενώ οι σαφώς διακεκριμένες χροιές τους έδεσαν υπέροχα στα ντουέτα. Τους αδιαπραγμάτευτα σημαντικούς δευτεραγωνιστικούς ρόλους τραγούδησαν άριστα η μεσόφωνος Ειρήνη Καράγιαννη (Ειρήνη) και ο τενόρος Τζέισον Ντάρνελ (Σεπτίμιος)· η πρώτη αξιοποιώντας την αισθησιακά θερμή, καλοεστιασμένη φωνή της κυρίως σε συγκινητικές, στοχαστικές/κατανυκτικές άριες, ο δεύτερος αποδίδοντας με την δική του, θαυμαστά ευκίνητη, λαμπερή φωνή συναρπαστικά γρήγορες άριες πάθους και οργής. Το στεντόρειο, ηχηρό τραγούδι του βαρύτονου Γιάννη Γιαννίση προσέδωσε το σωστό, αυξημένο βάρος στον σύντομο, πλην δραματουργικά κομβικό ρόλο του «κακού» Ουάλη.

Επιδιώκοντας ένα στιλιστικά ενημερωμένο συνολικό ηχητικό ακρόαμα ο Γιώργος Πέτρου διηύθυνε με γενικώς υψηλές ταχύτητες και σβέλτη, κοφτή φραστική, αντλώντας από τους μουσικούς και τα όργανα εποχής έναν ήχο αδρομερώς «ιστορικό». Πολύ συχνά, το τελικό αποτέλεσμα ταυτίστηκε 100% με το επιθυμητό. Ομως, κρίνοντας με αυστηρότητα, η κομψότητα της εκφοράς γενικώς, καθώς επίσης το βάθος και η ποιότητα απόδοσης των λεπτομερειών της μικροφραστικής σαφώς σήκωναν βελτιώσεις. Αντίστοιχα, διάχυτα μικροελλείμματα στην αβίαστη διατύπωση σβέλτης φραστικής, καθώς επίσης σε διαφάνεια και εστίαση ήχου εντοπίστηκαν στο τραγούδι της χορωδίας. Αναμφίβολα, εφ' όσον δοθούν σε ορχήστρα και χορωδία ευκαιρίες να επενδύσουν περισσότερο στο μπαρόκ, οι επιδόσεις τους θα βελτιωθούν.