Με τις πέτρες κτίζονται τραγούδια

• Από τον Κώστα Ζουγρή

Η πέτρα, ως γνωστόν, είναι το πρώτο υλικό που χρησιμοποίησε τεχνολογικά ο άνθρωπος για την κατασκευή εργαλείων στην Παλαιολιθική και Νεολιθική εποχή.

Αφθονες στη φύση, παίζουν σημαντικό ρόλο στη ζωή μας, μας απασχολούν από την παιδική μας ηλικία μέσω διαφόρων παιχνιδιών, γίνονται σπίτια και κάστρα σημαδεύοντας την ιστορία μας, μνημεία και έργα τέχνης, μέσω της γλυπτικής και των ψηφιδωτών, πολύτιμοι λίθοι, με μεγάλη οικονομική αξία.

Εκτός από την αξιοποίησή τους, ως υλικό, συχνά αποτέλεσαν έμπνευση για μερικές από τις βασικές παροιμίες ή αποφθέγματα του λαού μας, όπως Οποια πέτρα κι αν σηκώσεις, Πέτρα που θέλει να κυλά, ποτέ δεν χορταριάζει, Ο αναμάρτητος πρώτος τον λίθον βαλέτω, Τα πέτρινα χρόνια, τίτλος της ταινίας του Παντελή Βούλγαρη με την πολύ καλή μουσική του Σταμάτη Σπανουδάκη και το ομώνυμο τραγούδι από τον Στέλιο Καζαντζίδη, Εριξε μαύρη πέτρα πίσω του, φράση που χρησιμοποίησε ο Απόστολος Καλδάρας στο Πέτρα θα ρίξω πίσω, με τον Στέλιο Καζαντζίδη: Πέτρα θα ρίξω πίσω κι ούτε θα γυρίσω να σε ξαναντικρίσω και να σε ξαναδώ.

Η πέτρα που κυλάει, μούχλα δεν πιάνει, φράση που έδωσε τον τίτλο στο Rollin' Stone του Muddy Waters, τραγούδι από το οποίο πήραν το όνομά τους οι Rolling Stones, και στο Like Α Rolling Stone του Bob Dylan. Λόγο και πέτρα αν έριξες δεν θα τα ξαναπιάσεις.

Γλωσσοδέτες, όπως το Ασπρη πέτρα ξέξασπρη κι απ' τον ήλιο ξεξασπρότερη, Εβαλες κι εσύ το λιθαράκι σου και βασικά αυτό που ενδιαφέρει την αναφορά μας, τραγούδια με την μορφή βράχων, πέτρας, βότσαλου και διάφορα παράγωγά τους.

Η ρήση του Γιώργου Παπανδρέου «Θα μας πάρουν με τις πέτρες», έφερε για ακόμα μία φορά στην επικαιρότητα ένα ορυκτό που αποτελεί μεγάλο κομμάτι του πλανήτη μας και το χρησιμοποιούμε από τις πρώτες μέρες που εμφανίστηκε ο άνθρωπος στη Γη, εκτός από υλικό, και σε διάφορες καθημερινές μας εκφράσεις, όπως ο Βαγγέλης Περπινιάδης στο Δεν είμαι βράχος ούτε βουνό, των Μπάμπη Μπακάλη και Δημήτρη Γκούτη:

Δεν είμαι βράχος ούτε βουνό, να μη δακρύζω και να μην πονώ.
Αφού μου είπανε για σένα κατηγορίες ένα σωρό.
Αντιθέτως, σαν βράχος ένιωθαν οι Simon And Garfunkel μέσα στον Δεκέμβριο με το Ι Am Α Rock, περίπου στην ίδια περίοδο, τον Δεκέμβριο του 1965.

Με πέτρες και βράχια είχε καλή σχέση ο Στέλιος Καζαντζίδης μέσω τραγουδιών, όπως τα Βράχο βράχο τον καημό μου, του Μίκη, σε στίχους του Δημήτρη Χριστοδούλου (1961), που τραγουδά μαζί με τη Μαρινέλλα, Στα βράχια της Πειραϊκής (1968), Δεν θα ξαναγαπήσω, των Μάνου Λοΐζου και Λευτέρη Παπαδόπουλου (1970): Σαν θαλασσόδαρτο σκαρί, σαν βράχος ρημαγμένος ήρθα σαν ξένος στη ζωή και ξαναφεύγω ξένος. Ποιος δρόμος είναι ανοιχτός, του Γιάννη Μαρκόπουλου, σε στίχους Δημήτρη Χριστοδούλου από την ταινία του 1965 Οι aδίστακτοι. Μαζί με τον Καζαντζίδη συμμετείχαν στην ηχογράφηση και η Μαρινέλλα με τον Νίκο Κούρκουλο:

Αν είναι η νύχτα μάστορης κι ο Χάρος είναι πέτρα. Τις μέρες κόσμε του καημού στα δάχτυλά σου μέτρα.

Από τις μεγαλύτερες επιτυχίες της Μαρινέλλας, το Ανοιξε πέτρα, των Μίμη Πλέσσα και Λευτέρη Παπαδόπουλου, από την ταινία του 1968 Γοργόνες και μάγκες: Ανοιξε πέτρα να κλειστώ, ήλιος να μη, ήλιος να μη με βλέπει, αντί για νύφη πρέπει, πρέπει στα μαύρα να ντυθώ.

Ο Δημήτρης Πουλικάκος είναι από τους βασικούς συντελεστές αυτού που ονομάζουμε ελληνικό ροκ. Το 1976, κόντρα στη μουσική που κυριαρχούσε εκείνη την εποχή, κυκλοφορεί το άλμπουμ Μεταφοραί -εκδρομαί «Ο Μήτσος», στο οποίο υπήρχε το δικό του τραγούδι Σκόνη, πέτρες, λάσπη: Σκόνη, πέτρες, λάσπη. Ολη μέρα στο γιαπί, ουρά στο λεωφορείο και τα ψώνια σε σακούλα πλαστική.

Από τα πιο γνωστά τραγούδια του Βασίλη Τσιτσάνη, το Στην Καλαμπάκα μια βραδιά: Στους βράχους στα Μετέωρα τα δροσερά βραδάκια το ραντεβού θα δίνουμε, τρελή ξανθιά, θ' αλλάζουμε φιλάκια.

Από τα πιο πετυχημένα άλμπουμ του Απόστολου Καλδάρα, η Μικρά Ασία, άλμπουμ γραμμένο σε στίχους του Πυθαγόρα το 1972, περιλαμβάνει και το Πέτρα πέτρα χτίσαμε, με τον Γιώργο Νταλάρα: Πέτρα πέτρα χτίσαμε μια φτωχή γωνιά τη ζωή μας κλείσαμε μες στην Κοκκινιά, δάκρυ δάκρυ φτάσαμε ώς τη λησμονιά, τι ήμασταν ξεχάσαμε μες στην Κοκκινιά.

Του Καλδάρα είναι και το γραμμένο το 1967 στο ίδιο ύφος στιχουργικά Πετραδάκι, πετραδάκι, αυτή τη φορά οι στίχοι ήταν της Ευτυχίας Παπαγιαννοπούλου και ερμηνευτής ο Μιχάλης Μενιδιάτης: Πετραδάκι-πετραδάκι για τα σένα το 'χτισα της αγάπης το τσαρδάκι κι όμως δεν σ' απόχτησα.

Η Βίκυ Μοσχολιού, λόγω και του όγκου των τραγουδιών που είχε ερμηνεύσει, είχε καλή σχέση με το θέμα μας μέσω τραγουδιών όπως: Χάθηκε το φεγγάρι, από την ταινία Λόλα, σε στίχους Βαγγέλη Γκούφα και μουσική Σταύρου Ξαρχάκου:
Πέτρα την πέτρα περπατώ, το αίμα του ανασαίνω και πια δεν περιμένω, μου σκότωσαν τον π' αγαπώ.

Ναύτης βγήκε στη στεριά, του Γιάννη Σπανού, σε στίχους του Μάνου Ελευθερίου, από το 1977:

Ναύτης βγήκε στη στεριά για περιπολία, μάνα μου, αναστέναξε όλη η παραλία, τέλειωσε η περίπολος κι ήρθε το ναυτάκι κι έριχνε στη θάλασσα μαύρο βοτσαλάκι.

Λες κι οργώνω μες στα βράχια του Καλδάρα και το Στο Πέραμα, του 1975, σε μουσική Γιάννη Μαρκόπουλου και στίχους του Γιώργου Χρονά: Στάθηκα δίπλα σου και σου είπα τα κεραμίδια θα γίνουνε τσιμέντο, τα ξύλα θα γίνουνε πέτρες, η αγάπη θα γίνει χρήμα.
Από τα πιο ωραία τραγούδια του Μάνου Χατζιδάκι, Η πέτρα με τη Βούλα Ζουμπουλάκη, σε στίχους του ίδιου του Μάνου:

Η πέτρα είν' ο θάνατος η πέτρα είν' η ζωή μου, φυτρώσαν άσπρα γιασεμιά μες στην αναπνοή μου.
Είμ' ένα δέντρο έρημο, στην πέτρα σπάει η φωνή μου, δεν μπαίνει αγέρας μήτε φως, πετρώνει το κορμί μου.
Από το ρεπερτόριο του Μίκη ξεχωρίζει, σε ποίηση του Γιάννη Ρίτσου, με ερμηνευτή τον Γρηγόρη Θεοδωράκη, το Αυτά τα δένδρα:
Αυτά τα δέντρα δε βολεύονται με λιγότερο ουρανό, αυτές οι πέτρες δε βολεύονται κάτου απ' τα ξένα βήματα, αυτά τα πρόσωπα δε βολεύονται παρά μόνο στον ήλιο, αυτές οι καρδιές δε βολεύονται παρά μόνο στο δίκιο.
Ετούτο το τοπίο είναι σκληρό σαν τη σιωπή,
σφίγγει στον κόρφο του τα πυρωμένα του λιθάρια.
Ο Κώστας Καράλης τραγουδούσε το Αν είσαι του Γιάννη Σπανού, σε ποίηση του Νίκου Καρύδη, από την Γ' Ανθολογία:
Αν είσαι μια μικρή παραπονεμένη πέτρα σε μια ερημιά
Αν είσαι ένα μικρό κυκλάμινο στο βουνό
Αν είσαι ένα ξεχασμένο άστρο στο ουρανό πώς θες να το ξέρω, πώς θες να το ξέρω.

Ο Σπανός έγραψε και το Επειδή σ' αγαπώ, με τον Μανώλη Μητσιά, αυτή τη φορά σε στίχους Λ. Παπαδόπουλου: Επειδή σ' αγαπώ ώς κι οι πέτρες ανθίζουν στη γλάστρα.
Επειδή σ' αγαπώ το φεγγάρι φιλιέται με τ' άστρα.
Στο Παραμύθι με λυπημένο τέλος ο Μιλτιάδης Πασχαλίδης τραγουδούσε, το 1995:
Κάποτε αντάμωσα μια πέτρα μάτια μου, αχ, μάτια μου,
κάποτε αντάμωσα μια πέτρα που 'θελε βράχος να γενεί

Papa Was Α Rolling Stone-Temptations, Stones-Neil Diamond, Ενα βότσαλο στην λίμνη-Τζίμης Μακούλης, για τους μεγαλύτερους σε ηλικία, και Once In Α Lifetime των Talking Heads, στους στίχους του οποίου αναφέρονται πέτρες και βράχια, είναι μερικά ακόμα τραγούδια που υπάρχουν γύρω μας, μαζί με άπειρες πέτρες, βράχους, βότσαλα και άλλα συγγενικά πετρώματα.

Τους πολύτιμους λίθους δεν τους ανέφερα καθόλου γιατί στη δύσκολη οικονομική κατάσταση που διανύουμε, ούτε γραπτή αναφορά δεν μπορούμε να κάνουμε σ' αυτούς.

• Βιβλιοθήκη, Σάββατο 15 Ιανουαρίου 2011