Friday, January 27, 2017

Τζον Κένεθ Τάβενερ: Ήταν «μεταξύ των καλύτερων δημιουργικών ταλέντων της γενιάς του»

Ο σερ Τζον Κένεθ Τάβενερ, (John Kenneth Tavener, 28 Ιανουαρίου 1944 − 12 Νοεμβρίου 2013) ήταν Βρετανός συνθέτης, γνωστός για τα μινιμαλιστικά του έργα θρησκευτικής μουσικής, όπως τα The Whale και Funeral Ikos. Δεν πρέπει να συγχέεται με τον συνθέτη του 16ου αιώνα Τζον Τάβερνερ, παρότι ο ίδιος ισχυριζόταν ότι είναι απευθείας απόγονός του. Ο Τάβενερ ξεκίνησε τη σταδιοδρομία του θριαμβευτικά: το 1968, σε ηλικία 24 ετών, περιγράφηκε από τον Guardian ως «η μουσική ανακάλυψη της χρονιάς», ενώ οι Times έγραψαν ότι ήταν «μεταξύ των καλύτερων δημιουργικών ταλέντων της γενιάς του». Το έτος 2000 του απονεμήθηκε ο τίτλος του ιππότη (σερ) «για τις υπηρεσίες του στη μουσική», ενώ είχε κερδίσει και το σημαντικό βρετανικό Βραβείο Άιβορ Νοβέλο.
Ο Τζον Τάβενερ γεννήθηκε στο Γουέμπλεϊ του Λονδίνου. Φοίτησε στο σχολείο Χάιγκέιτ, όπου ένας από τους συμμαθητές του ήταν ο Τζον Ράτερ, και στη Βασιλική Ακαδημία Μουσικής, όπου ένας από τους καθηγητές του ήταν ο σερ Λένοξ Μπέρκλεϋ. Αναδείχθηκε το 1968 με τη δραματική του καντάτα The Whale, βασισμένη στην ιστορία του Ιωνά και του κήτους από την Παλαιά Διαθήκη. Η πρεμιέρα του έργου ήταν και η πρώτη συναυλία της ορχήστρας London Sinfonietta, ενώ αργότερα εκδόθηκε σε δίσκο από την Apple Records, όπως και το έργο του Κελτικό Ρέκβιεμ. Το επόμενο έτος άρχισε να διδάσκει στο Trinity College of Music στο Λονδίνο. Το 1977, σε ηλικία 33 ετών, ο Τάβενερ βαπτίσθηκε Ορθόδοξος Χριστιανός. Η ορθόδοξη θεολογία και οι λειτουργικές παραδόσεις της Ορθοδοξίας επηρέασαν σημαντικά το έργο του. Μελέτησε και μελοποίησε γραπτά των Πατέρων της Εκκλησίας, ολοκληρώνοντας μία Θεία Λειτουργία του Αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμου, τη βασική λειτουργία της Ορθόδοξης Εκκλησίας.
Από τα δημοφιλέστερα και συχνότερα παρουσιαζόμενα έργα του Τάβενερ είναι η σύντομη απόδοση για χορωδία του Αμνού του Ουίλλιαμ Μπλέηκ σε 4 μέρη, γραμμένη μέσα σε ένα απόγευμα το 1982 για τον ανιψιό του Σάιμον με την ευκαιρία των τρίτων γενεθλίων του. Αυτό το απλό, ομοφωνικό κομμάτι εκτελείται συνήθως ως χριστουγεννιάτικο. Σημαντικότερες, ωστόσο, υπήρξαν οι εξερευνήσεις του στον ρωσικό και τον νεοελληνικό πολιτισμό, όπως αναδεικνύονται στα έργα του Ρέκβιεμ της Αχμάτοβα και 16 χαϊκού του Σεφέρη. Ανάμεσα στα αξιόλογα μεταγενέστερα έργα του Τάβενερ συγκαταλέγονται τα Ο Ακάθιστος των Ευχαριστιών (1987, γραμμένο ως εορτασμός για τα χίλια χρόνια της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας), The Protecting Veil (που πρωτοεκτελέσθηκε από τον τσελίστα Στίβεν Ίσερλις και τη Συμφωνική Ορχήστρα του Λονδίνου στα Proms του 1989) και Song for Athene (1993, εκτελέσθηκε στην κηδεία της Πριγκίπισσας Νταϊάνα). Ο Τάβενερ επίσης συνέθεσε και αφιέρωσε στη μνήμη της Νταϊάνα το κομμάτι Eternity’s Sunrise, βασισμένο σε ποίηση του Ουίλιαμ Μπλέικ.
 
Μετά το 2000 είχε αναφερθεί, ιδιαίτερα στον βρετανικό τύπο, ότι ο Τάβενερ είχε αφήσει την Ορθοδοξία για να εξερευνήσει άλλες θρησκευτικές παραδόσεις, όπως τον Ινδουισμό και το Ισλάμ, καθώς και ότι είχε γίνει ακόλουθος του μυστικιστή φιλοσόφου Φρίτγιοφ Σουόν. Πάντως, παρότι τα τελευταία του χρόνια είχε ενσωματώσει στοιχεία μη δυτικής μουσικής στις συνθέσεις του, ο Τάβενερ παρέμεινε Ορθόδοξος Χριστιανός: Στη δεύτερη περίοδο της τηλεοπτικής σειράς Sacred Music, που μεταδόθηκε στη Βρετανία από το BBC Four στις 2 Απριλίου 2010, ο Τάβενερ περιέγραψε τον εαυτό του ως «ουσιαστικά Ορθόδοξο».
Το 2003 ο Τάβενερ συνέθεσε το πολύωρο έργο The Veil of the Temple («Το πέπλο του ναού»), που έκανε πρεμιέρα στην Temple Church της Φλιτ Στριτ του Λονδίνου και βασίζεται σε κείμενα από διάφορες θρησκείες. Είναι γραμμένο για 4 χορωδίες, αρκετές ορχήστρες και σολίστες, και διαρκεί τουλάχιστον επτά ώρες. Η πρεμιέρα, το 2004, του κομματιού του Προσευχή της καρδιάς, που είναι γραμμένο για (και εκτελέσθηκε από) την Μπιόρκ, εκδόθηκε σε CD και ενσωματώθηκε ως μουσική κάλυψη στην εγκατάσταση του Τζέικ Λέβερ Centre + Circumference (2008, Wallspace, All Hallows on the Wall, City of London).
 
Παρότι τα παλαιότερα έργα του Τάβενερ ήταν επηρεασμένα από τον Ίγκορ Στραβίνσκι και (λιγότερο) από τον Ολιβιέ Μεσιάν, θυμίζοντας συχνά τον ηχητικό κόσμο των έργων του Στραβίνσκι Requiem Canticles και A Sermon, a Narrative and a Prayer, καθώς και την εκστατική ποιότητα διάφορων έργων του Μεσιάν, η μεταγενέστερη μουσική του Τάβενερ είναι συνήθως διατονική. Ορισμένοι σχολιαστές διακρίνουν μία ομοιότητα με τα έργα του Άρβο Περτ, από την κοινή θρησκευτική θεματολογία τους ως τις τεχνικές λεπτομέρειες του μήκους των μουσικών φράσεων, του διατονισμού και της χρήσεως των κρουστών.
Η ύστερη μουσική του Τάβενερ είχε μετακινηθεί από τη διάφανη απλότητα της δεκαετίας του 1980 προς ένα πολύ πιο κορεσμένο αρμονικά ύφος, όπως εμφαίνεται ιδιαίτερα στα έργα του Atma Mass (2003) και Requiem (2008).
 
Ο Τάβενερ υπέφερε από σοβαρά προβλήματα με την υγεία του: μετά από ένα έμφραγμα στα τριάντα του, εγχείρηση στην καρδιά και την αφαίρεση ενός όγκου, είχε υποστεί δύο διαδοχικές καρδιακές προσβολές που τον άφησαν πολύ ευπαθή. Κυριότερη αιτία αυτών των προβλημάτων ήταν ότι έπασχε από Σύνδρομο Μαρφάν. Η σύζυγός του Μαριάννα είχε απευθύνει μία φιλανθρωπική έκκληση στο ραδιόφωνο του BBC τον Οκτώβριο 2008 για ενίσχυση του Marfan Trust.
 
Σταθμοί στη σταδιοδρομία του
  • 1969 – Πρεμιέρα του The Whale από τη London Sinfonietta.
  • 1971 – Το Κελτικό Ρέκβιεμ κυκλοφορεί σε δίσκο από την Apple Records.
  • 1973 – Γράφεται η πρώτη του όπερα, το Thérèse, η ιστορία της Αγίας Θηρεσίας του Λιζιέ, μετά από παραγγελία της `Οπερας του Λονδίνου.
  • 1989 – Πρεμιέρα του The Protecting Veil στο Λονδίνο.
  • 2000 – Πρεμιέρα του Fall and Resurrection στον καθεδρικό ναό του Αγίου Παύλου στο Λονδίνο (4 Ιανουαρίου).
  • 2000 – Χρίεται ιππότης (σερ).
  • 2001 – Συνθέτει τη μουσική για το ντοκιμαντέρ μικρού μήκους του Βέρνερ Χέρτσογκ Pilgrimage.
  • 2003 – Πρεμιέρα της αγρυπνίας The Veil of the Temple από τους Holst Singers και τη Χορωδία της Temple Church στην Temple Church του Λονδίνου.
  • 2005 – Πρεμιέρα της Laila (Amu), του πρώτου μπαλέτου του, με τη Random Dance company σε χορογραφία του Γουέιν Μακγκρέγκορ[10].
  • 2007 – Πρεμιέρα του έργου The Beautiful Names από τη Συμφωνική Χορωδία του BBC και τη Συμφωνική Ορχήστρα του BBC στον Καθεδρικό του Γουεστμίνστερ. Το έργο, τραγουδισμένο στην αραβική γλώσσα, είναι μία απόδοση των 99 ονομάτων του Θεού που βρίσκονται στο Κοράνιο. Του απονέμεται επίτιμος τίτλος σπουδών από το Πανεπιστήμιο του Γουίντσεστερ.
  • 2008 – Παγκόσμια πρεμιέρα του «ύμνου» στον καθεδρικό ναό του Αγίου Παύλου με την παρουσία της Βασίλισσας Ελισάβετ Β΄ και του Δούκα του Εδιμβούργου.
  • Μάρτιος 2009 – Η Ορχήστρα Δωματίου της Φιλαδέλφειας παρουσιάζει την παγκόσμια πρεμιέρα του Tu ne sais pas, έργου για μεσόφωνο, τύμπανα και έγχορδα. Η Κάθριν Πραχτ τραγουδά τα κείμενα, ποιήματα του Γάλλου ποιητή Ζαν Μπιέ και προσαρμογές από ισλαμικές και ινδουιστικές πηγές.

No comments: