Με τις πέτρες κτίζονται τραγούδια

• Από τον Κώστα Ζουγρή

Η πέτρα, ως γνωστόν, είναι το πρώτο υλικό που χρησιμοποίησε τεχνολογικά ο άνθρωπος για την κατασκευή εργαλείων στην Παλαιολιθική και Νεολιθική εποχή.

Αφθονες στη φύση, παίζουν σημαντικό ρόλο στη ζωή μας, μας απασχολούν από την παιδική μας ηλικία μέσω διαφόρων παιχνιδιών, γίνονται σπίτια και κάστρα σημαδεύοντας την ιστορία μας, μνημεία και έργα τέχνης, μέσω της γλυπτικής και των ψηφιδωτών, πολύτιμοι λίθοι, με μεγάλη οικονομική αξία.

Εκτός από την αξιοποίησή τους, ως υλικό, συχνά αποτέλεσαν έμπνευση για μερικές από τις βασικές παροιμίες ή αποφθέγματα του λαού μας, όπως Οποια πέτρα κι αν σηκώσεις, Πέτρα που θέλει να κυλά, ποτέ δεν χορταριάζει, Ο αναμάρτητος πρώτος τον λίθον βαλέτω, Τα πέτρινα χρόνια, τίτλος της ταινίας του Παντελή Βούλγαρη με την πολύ καλή μουσική του Σταμάτη Σπανουδάκη και το ομώνυμο τραγούδι από τον Στέλιο Καζαντζίδη, Εριξε μαύρη πέτρα πίσω του, φράση που χρησιμοποίησε ο Απόστολος Καλδάρας στο Πέτρα θα ρίξω πίσω, με τον Στέλιο Καζαντζίδη: Πέτρα θα ρίξω πίσω κι ούτε θα γυρίσω να σε ξαναντικρίσω και να σε ξαναδώ.

Η πέτρα που κυλάει, μούχλα δεν πιάνει, φράση που έδωσε τον τίτλο στο Rollin' Stone του Muddy Waters, τραγούδι από το οποίο πήραν το όνομά τους οι Rolling Stones, και στο Like Α Rolling Stone του Bob Dylan. Λόγο και πέτρα αν έριξες δεν θα τα ξαναπιάσεις.

Γλωσσοδέτες, όπως το Ασπρη πέτρα ξέξασπρη κι απ' τον ήλιο ξεξασπρότερη, Εβαλες κι εσύ το λιθαράκι σου και βασικά αυτό που ενδιαφέρει την αναφορά μας, τραγούδια με την μορφή βράχων, πέτρας, βότσαλου και διάφορα παράγωγά τους.

Η ρήση του Γιώργου Παπανδρέου «Θα μας πάρουν με τις πέτρες», έφερε για ακόμα μία φορά στην επικαιρότητα ένα ορυκτό που αποτελεί μεγάλο κομμάτι του πλανήτη μας και το χρησιμοποιούμε από τις πρώτες μέρες που εμφανίστηκε ο άνθρωπος στη Γη, εκτός από υλικό, και σε διάφορες καθημερινές μας εκφράσεις, όπως ο Βαγγέλης Περπινιάδης στο Δεν είμαι βράχος ούτε βουνό, των Μπάμπη Μπακάλη και Δημήτρη Γκούτη:

Δεν είμαι βράχος ούτε βουνό, να μη δακρύζω και να μην πονώ.
Αφού μου είπανε για σένα κατηγορίες ένα σωρό.
Αντιθέτως, σαν βράχος ένιωθαν οι Simon And Garfunkel μέσα στον Δεκέμβριο με το Ι Am Α Rock, περίπου στην ίδια περίοδο, τον Δεκέμβριο του 1965.

Με πέτρες και βράχια είχε καλή σχέση ο Στέλιος Καζαντζίδης μέσω τραγουδιών, όπως τα Βράχο βράχο τον καημό μου, του Μίκη, σε στίχους του Δημήτρη Χριστοδούλου (1961), που τραγουδά μαζί με τη Μαρινέλλα, Στα βράχια της Πειραϊκής (1968), Δεν θα ξαναγαπήσω, των Μάνου Λοΐζου και Λευτέρη Παπαδόπουλου (1970): Σαν θαλασσόδαρτο σκαρί, σαν βράχος ρημαγμένος ήρθα σαν ξένος στη ζωή και ξαναφεύγω ξένος. Ποιος δρόμος είναι ανοιχτός, του Γιάννη Μαρκόπουλου, σε στίχους Δημήτρη Χριστοδούλου από την ταινία του 1965 Οι aδίστακτοι. Μαζί με τον Καζαντζίδη συμμετείχαν στην ηχογράφηση και η Μαρινέλλα με τον Νίκο Κούρκουλο:

Αν είναι η νύχτα μάστορης κι ο Χάρος είναι πέτρα. Τις μέρες κόσμε του καημού στα δάχτυλά σου μέτρα.

Από τις μεγαλύτερες επιτυχίες της Μαρινέλλας, το Ανοιξε πέτρα, των Μίμη Πλέσσα και Λευτέρη Παπαδόπουλου, από την ταινία του 1968 Γοργόνες και μάγκες: Ανοιξε πέτρα να κλειστώ, ήλιος να μη, ήλιος να μη με βλέπει, αντί για νύφη πρέπει, πρέπει στα μαύρα να ντυθώ.

Ο Δημήτρης Πουλικάκος είναι από τους βασικούς συντελεστές αυτού που ονομάζουμε ελληνικό ροκ. Το 1976, κόντρα στη μουσική που κυριαρχούσε εκείνη την εποχή, κυκλοφορεί το άλμπουμ Μεταφοραί -εκδρομαί «Ο Μήτσος», στο οποίο υπήρχε το δικό του τραγούδι Σκόνη, πέτρες, λάσπη: Σκόνη, πέτρες, λάσπη. Ολη μέρα στο γιαπί, ουρά στο λεωφορείο και τα ψώνια σε σακούλα πλαστική.

Από τα πιο γνωστά τραγούδια του Βασίλη Τσιτσάνη, το Στην Καλαμπάκα μια βραδιά: Στους βράχους στα Μετέωρα τα δροσερά βραδάκια το ραντεβού θα δίνουμε, τρελή ξανθιά, θ' αλλάζουμε φιλάκια.

Από τα πιο πετυχημένα άλμπουμ του Απόστολου Καλδάρα, η Μικρά Ασία, άλμπουμ γραμμένο σε στίχους του Πυθαγόρα το 1972, περιλαμβάνει και το Πέτρα πέτρα χτίσαμε, με τον Γιώργο Νταλάρα: Πέτρα πέτρα χτίσαμε μια φτωχή γωνιά τη ζωή μας κλείσαμε μες στην Κοκκινιά, δάκρυ δάκρυ φτάσαμε ώς τη λησμονιά, τι ήμασταν ξεχάσαμε μες στην Κοκκινιά.

Του Καλδάρα είναι και το γραμμένο το 1967 στο ίδιο ύφος στιχουργικά Πετραδάκι, πετραδάκι, αυτή τη φορά οι στίχοι ήταν της Ευτυχίας Παπαγιαννοπούλου και ερμηνευτής ο Μιχάλης Μενιδιάτης: Πετραδάκι-πετραδάκι για τα σένα το 'χτισα της αγάπης το τσαρδάκι κι όμως δεν σ' απόχτησα.

Η Βίκυ Μοσχολιού, λόγω και του όγκου των τραγουδιών που είχε ερμηνεύσει, είχε καλή σχέση με το θέμα μας μέσω τραγουδιών όπως: Χάθηκε το φεγγάρι, από την ταινία Λόλα, σε στίχους Βαγγέλη Γκούφα και μουσική Σταύρου Ξαρχάκου:
Πέτρα την πέτρα περπατώ, το αίμα του ανασαίνω και πια δεν περιμένω, μου σκότωσαν τον π' αγαπώ.

Ναύτης βγήκε στη στεριά, του Γιάννη Σπανού, σε στίχους του Μάνου Ελευθερίου, από το 1977:

Ναύτης βγήκε στη στεριά για περιπολία, μάνα μου, αναστέναξε όλη η παραλία, τέλειωσε η περίπολος κι ήρθε το ναυτάκι κι έριχνε στη θάλασσα μαύρο βοτσαλάκι.

Λες κι οργώνω μες στα βράχια του Καλδάρα και το Στο Πέραμα, του 1975, σε μουσική Γιάννη Μαρκόπουλου και στίχους του Γιώργου Χρονά: Στάθηκα δίπλα σου και σου είπα τα κεραμίδια θα γίνουνε τσιμέντο, τα ξύλα θα γίνουνε πέτρες, η αγάπη θα γίνει χρήμα.
Από τα πιο ωραία τραγούδια του Μάνου Χατζιδάκι, Η πέτρα με τη Βούλα Ζουμπουλάκη, σε στίχους του ίδιου του Μάνου:

Η πέτρα είν' ο θάνατος η πέτρα είν' η ζωή μου, φυτρώσαν άσπρα γιασεμιά μες στην αναπνοή μου.
Είμ' ένα δέντρο έρημο, στην πέτρα σπάει η φωνή μου, δεν μπαίνει αγέρας μήτε φως, πετρώνει το κορμί μου.
Από το ρεπερτόριο του Μίκη ξεχωρίζει, σε ποίηση του Γιάννη Ρίτσου, με ερμηνευτή τον Γρηγόρη Θεοδωράκη, το Αυτά τα δένδρα:
Αυτά τα δέντρα δε βολεύονται με λιγότερο ουρανό, αυτές οι πέτρες δε βολεύονται κάτου απ' τα ξένα βήματα, αυτά τα πρόσωπα δε βολεύονται παρά μόνο στον ήλιο, αυτές οι καρδιές δε βολεύονται παρά μόνο στο δίκιο.
Ετούτο το τοπίο είναι σκληρό σαν τη σιωπή,
σφίγγει στον κόρφο του τα πυρωμένα του λιθάρια.
Ο Κώστας Καράλης τραγουδούσε το Αν είσαι του Γιάννη Σπανού, σε ποίηση του Νίκου Καρύδη, από την Γ' Ανθολογία:
Αν είσαι μια μικρή παραπονεμένη πέτρα σε μια ερημιά
Αν είσαι ένα μικρό κυκλάμινο στο βουνό
Αν είσαι ένα ξεχασμένο άστρο στο ουρανό πώς θες να το ξέρω, πώς θες να το ξέρω.

Ο Σπανός έγραψε και το Επειδή σ' αγαπώ, με τον Μανώλη Μητσιά, αυτή τη φορά σε στίχους Λ. Παπαδόπουλου: Επειδή σ' αγαπώ ώς κι οι πέτρες ανθίζουν στη γλάστρα.
Επειδή σ' αγαπώ το φεγγάρι φιλιέται με τ' άστρα.
Στο Παραμύθι με λυπημένο τέλος ο Μιλτιάδης Πασχαλίδης τραγουδούσε, το 1995:
Κάποτε αντάμωσα μια πέτρα μάτια μου, αχ, μάτια μου,
κάποτε αντάμωσα μια πέτρα που 'θελε βράχος να γενεί

Papa Was Α Rolling Stone-Temptations, Stones-Neil Diamond, Ενα βότσαλο στην λίμνη-Τζίμης Μακούλης, για τους μεγαλύτερους σε ηλικία, και Once In Α Lifetime των Talking Heads, στους στίχους του οποίου αναφέρονται πέτρες και βράχια, είναι μερικά ακόμα τραγούδια που υπάρχουν γύρω μας, μαζί με άπειρες πέτρες, βράχους, βότσαλα και άλλα συγγενικά πετρώματα.

Τους πολύτιμους λίθους δεν τους ανέφερα καθόλου γιατί στη δύσκολη οικονομική κατάσταση που διανύουμε, ούτε γραπτή αναφορά δεν μπορούμε να κάνουμε σ' αυτούς.

• Βιβλιοθήκη, Σάββατο 15 Ιανουαρίου 2011

Το ελληνικό τραγούδι υπό επιτήρηση

Δύσκολοι καιροί για τους ευνοούμενους του έντεχνου και της ποπ, τις «απόλυτες θεές» και τις ανθυπομαντόνες

Οι δίαυλοι μέσα από τους οποίους το τραγούδι παραγόταν και γινόταν γνωστό, οι δισκογραφικές, το ραδιόφωνο και η τηλεόραση, είναι σήμερα ελεγχόμενοι περισσότερο από ποτέ. Οι εταιρείες φθίνουν η μια μετά την άλλη, αλλάζοντας χέρια και κατεύθυνση.

Στην ουσία οι περισσότερες απ’ αυτές έχουν μετατραπεί σε γραφεία αναζήτησης συμφωνιών για premium ή διοργάνωσης live. Κι αν παρεκκλίνουν κατά πολύ από τις προσταγές, ο κλοιός στενεύει και ζητούνται έκτακτα μέτρα. Μειώσεις προσωπικού, εξόδων, παραγωγής.

Το ελληνικό τραγούδι βρίσκεται υπό επιτήρηση. Εδώ δεν υπάρχει Ευρωπαϊκή Ενωση, ούτε Τρισέ ή Αλμούνια να τρίξει τα δόντια αλλά περισσότεροι. Οσοι και οι πολυεθνικές εταιρείες που ζητάνε περισσότερες περικοπές και πιο αυστηρά μέτρα για να πιάσουν τον οικονομικό στόχο. Κι όλα αυτά σε μια εποχή που είναι φαύλος κύκλος. Μειωμένη παραγωγή, χωρίς νέες τάσεις και πρόσωπα να ξεχωρίζουν, με μειωμένες επενδύσεις και κανένα ρίσκο. Οι δύσκολοι καιροί για τη δισκογραφία δεν είναι κάτι καινούργιο. Τη φετινή χρόνια, όμως, η ελληνική δισκογραφία χαροπαλεύει. Οι περισσότεροι καλλιτέχνες, πληρώνουν οι ίδιοι τις παραγωγές τους, αφού οι άμεσοι ενδιαφερόμενοι οι δισκογραφικές, δείχνουν όλο και πιο απρόθυμες για τέτοια οικονομικά ανοίγματα. Η αγωνία για την περικοπή του 14ου μισθού έχει σκορπίσει τον φόβο στο δημόσιο και ιδιωτικό τομέα, όμως ο χώρος του τραγουδιού τη βίωσε σιωπηρά πρώτος. Με άλλη βέβαια μορφή. Οι περικοπές ξεκίνησαν από τη μορφή των προϊόντων όταν η τεχνολογία ανακάλυψε νέους δρόμους.

Τα τεράστια διαφημιστικά πακέτα της δεκαετίας του ’80 και του ’90 που δημιούργησαν καριέρες και συμπεριφορές-τέρατα συνοδεύοντας κάθε μεγάλη έκδοση με εμπορικό προορισμό, κόπηκαν μαχαίρι. Κανείς, ούτε οι ευνοούμενοι του έντεχνου ούτε της ποπ ούτε κάποιες «απόλυτες θεές» και ανθυπομαντόνες, απολαμβάνουν εκείνα τα προκλητικά μπάτζετ. Στο μεταξύ άλλαξαν και τα κέντρα εξουσίας.

Εφημερίδες και δωρεάν cd

Oσο μεγαλώνει η αγωνία για το καινούργιο άγνωστο μέσον που θα πάρει τη θέση του cd, το άγχος για την κρίση και τις περικοπές που θα αναγκαστεί να κάνει το αγοραστικό κοινό, τόσο αυξάνεται ο τρόμος της κίνησης του υπάρχοντος ρεπερτορίου και των παλαιών καταλόγων. Τα δωρεάν cd φτάνουν παντού από τις εταιρείες που έχουν επιδοθεί σε κυνήγι κι αυτό δεν δημιουργηθεί μόνο υποστηρικτές, αλλά και πολέμιους. Η αλήθεια είναι πως καλλιτέχνες με μικρές πωλήσεις ξαναβλέπουν μέσω των εφημερίδων τα απαγορευτικά για την εποχή μας νούμερα των 150.000 ή 200.000 αντιτύπων. Με αυτόν τον τρόπο κινείται και ένα ξεχασμένο καλό ρεπερτόριο και ανακυκλώνεται στο νέο σε ηλικία κοινό. Από την άλλη όμως, πολλοί μιλούν για την απαξίωση του δίσκου. «Ο κόσμος δεν σέβεται ότι του δίνεται δωρεάν και η δισκογραφία δεν επενδύει με αυτόν τον τρόπο σε καινούργια πρόσωπα και ρεύματα».

Το τραγούδι δεν θα σταματήσει ας μη γελιόμαστε. Ο κόσμος θα το ακούει από μια άλλη μορφή λένε όσοι είναι στα πράγματα. «Μουσική ποτέ δεν θα σταματήσει να παράγεται, ούτε οι συνθέτες και στιχουργοί θα σταματήσουν να δημιουργούν. Θα βγαίνουν όμως τραγούδια που εξυπηρετούν». Μα μήπως δεν συνέβαινε και παλιά; Απλώς τώρα θα είναι άλλα τα κέντρα και οι προορισμοί. Η παρατήρηση του Μπομπ Ντίλαν για το τελευταίο cd του Μπρους Σπρίνγκστιν: «είναι φτιαγμένος για το ipod» είναι ενδεικτική.

Οσο για την επιτήρηση του τραγουδιού αυτή θα προέλθει και από εμάς τους ίδιους. «Πρέπει να το “επιτηρήσουμε’’ για να σωθούμε και να το σώσουμε» λέει ο Π. Μουχταρίδης. Οι καλλιτέχνες θα αναγκαστούν μόνοι τους να λάβουν μέτρα. Γιατί δεν είναι μόνο ο φόβος του ξένου και της πολυεθνικής. Ο έλεγχος της παραγωγής, της προώθησης και της πώλησης θα ξεκαθαρίσει πράγματα».

Τώρα πια η εξουσία έχει περάσει στους ραδιοφωνικούς σταθμούς

«Τώρα πια ο δίσκος δεν φτιάχνεται για να πουλήσει αλλά για να αποδείξει την ύπαρξη του καλλιτέχνη στο χώρο» λέει ο Πέτρος Δραγουμάνος, δημιουργός του πληρέστερου καταλόγου της ελληνικής δισκογραφίας από το 1950 ώς σήμερα, σε βιβλίο και σε dvd. Εχοντας καταμετρήσει τα 33.910 LPs, CDs και singles που κυκλοφόρησαν τα τελευταία 60 χρόνια από 12.762 καλλιτέχνες, είναι σίγουρος όταν λέει πως: «Δεν είναι μόνο ότι οι τραγουδιστές πληρώνουν από την τσέπη τους τους δίσκους τους, αλλά ότι απ’ αυτή τη νέα πραγματικότητα δεν ξεφεύγουν ούτε τα πρώτα ονόματα. Στη δική τους περίπτωση μπορεί η δισκογραφική εταιρεία να αναλάβει τα έξοδα, αλλά οι παλιές απαιτήσεις τους ψαλιδίστηκαν, όπως και η αγωνία τους να εκδίδουν ένα cd τον χρόνο».

Ζητούμενο η επιτυχία

Τα πράγματα έχουν αλλάξει πολύ και θα αλλάξουν ακόμη περισσότερο. Ολοι πια το γνωρίζουν και προσπαθούν να σταθούν στο νέο πεδίο που δημιουργείται. Τι θα δούμε σύντομα να συμβαίνει; «Θα προκύπτουν τραγούδια -όχι άλμπουμ- που θα διανέμονται δωρεάν σε ψηφιακή μορφή μέσα από το Ιντερνετ. Θα τα στέλνουν στους ραδιοφωνικούς σταθμούς ελπίζοντας στην επιτυχία».

Αυτό είναι το ζητούμενο όλων. Τώρα πια αν δεν προηγηθεί επιτυχία στο ραδιόφωνο δύσκολα εκδίδει κάποιος ολόκληρο δίσκο κι ας έχει πέσει το κόστος παραγωγής. «Στην ουσία επιστρέφουμε στο μοντέλο της δεκαετίας του ’60 όπου ένα τραγούδι πρώτα γινόταν επιτυχία και μετά έμπαινε στον δίσκο βινυλίου».

Η αγωνία να σταθεί το προϊόν στο ραδιόφωνο δημιουργεί ένα νέο καθεστώς. Τώρα πια η εξουσία δεν είναι οι εταιρείες δίσκων, αλλά ο σταθμός, ραδιοφωνικός ή τηλεοπτικός. Ετσι και τα περισσότερα τραγούδια φτιάχνονται για να αντέχουν στους χρόνους του, τους όρους του και τη φυσιογνωμία του. «Οι καλλιτέχνες και τα συγκροτήματα που κινούνται με τον κλασικό τρόπο σκέψης, δεν προσδοκούν σε πωλήσεις αλλά σε κατάθεση του κόπου τους. Αυτοί δεν θα ακουστούν ποτέ στα ερτζιανά. Κι αυτοί είναι ένας στους δέκα».

Το δεύτερο μοντέλο είναι η τηλεόραση. Εκεί είναι επίσης δεδομένα τα πρότυπα, με την αναπαραγωγή κυρίως του ποπ μοντέλου και αντίληψης που βρίσκει πρόσφορο έδαφος κυρίως στο νεανικό ακροατήριο. Υπάρχει ένας ολόκληρος κόσμος που ζει από το αλισβερίσι με τα τάλεντ σόου που στηρίζουν εδώ και οκτώ χρόνια ως δεύτερα ονόματα, προγράμματα μαγαζιών. Σιγά σιγά όμως φαίνεται πως πέφτουν και οι αντιστάσεις πολλών εκπροσώπων της έντεχνης πλευράς.

Μαζί με τα κέντρα εξουσίας άλλαξε και ο προσανατολισμός των εταιρειών. Τα μειωμένα έσοδα τις οδήγησαν σε άλλο στόχο είσπραξης από άλλες μορφές της μουσικής.

Η διοργάνωση συναυλιών είναι μια απ’ αυτές, η συναλλαγή με τις εφημερίδες, το μάνατζμεντ των καλλιτεχνών με τα ανάλογα ποσοστά από τον καλλιτέχνη. Η εταιρεία καλείται να του βρει δουλειά και εκείνος να την ανταμείψει για τον καινούργιο της ρόλο.

Οι ίδιες οι παραγωγές είναι ελαφρά μειωμένες. Το 2009 η ετήσια παραγωγή ήταν 1.313 εκδόσεις, το 2008 έφτασαν τις 1.731 κι αν γυρίσουμε στο 1999 και το 1989 ήταν 1.088 και 553 αντίστοιχα. «Το ½ της παραγωγής είναι ανεξάρτητες παραγωγές», λέει ο Π. Δραγουμάνος. «Με την έννοια ότι πληρώνονται από τον καλλιτέχνη ο οποίος βρίσκει τον τρόπο διανομής της δουλειάς του. Μικρές εταιρείες αναλαμβάνουν αυτό το σκέλος μαζί με την προβολή ενώ συχνά οι μεγάλες αρνούνται τέτοιο ρόλο». Υπάρχουν όμως εταιρείες που έγιναν ακριβώς γι’ αυτό τον σκοπό. «Εργολάβοι της διανομής», όπως λένε στον χώρο.

Ενα άλλο πεδίο στο οποίο προσπαθούν να κινηθούν πολλές δισκογραφικές εταιρείες είναι τα ίδια τα ραδιόφωνα. «Εφόσον τις εκδόσεις τις ανέλαβαν οι καλλιτέχνες όπως και τη διαφήμισή τους, βρήκαν την ενδιάμεση κατάσταση που θα δράσουν οι ίδιες. Τα δικά τους ραδιόφωνα. Η Ηeaven για παράδειγμα έχει για στήριξη το ραδιόφωνο του Αντέννα και τον Ρυθμό, οι εταιρείες του Κ. Γιαννίκου τα ραδιόφωνα: Δίφωνο, Οασις, Fresh».

Μεγάλη αβεβαιότητα για το καλοκαίρι

«Το ελληνικό τραγούδι βρίσκεται σε μια μεταβατική περίοδο τα τελευταία χρόνια που δυσκολεύει ακόμη περισσότερο εξαιτίας της γενικότερης οικονομικής κρίσης. Οι λόγοι είναι πολλοί. Ο κορεσμός του κοινού αφού έχουν δοκιμαστεί πια όλοι οι συνδυασμοί και από την άλλη έχουμε την υπερπροσφορά. Οι ποσότητες είναι δυσανάλογες από την ανάγκη του κόσμου που ναι μεν ακούει τα πάντα, ωστόσο, οι πραγματικοί ήχοι τελειώνουν κάπου στο τέλος της δεκαετίας του ’80», λέει ο Πασχάλης Μουχταρίδης, χρόνια στον χώρο της διοργάνωσης και της παραγωγής.

«Η έλλειψη νέων καλλιτεχνών, συνθετών και στιχουργών (πάντα υπάρχουν εξαιρέσεις) και νέων τάσεων είναι ακόμη ένας λόγος για το τέλμα, όπως η έλλειψη πια εμπνευσμένων παραγωγών και ανθρώπων που φροντίζουν με αγάπη το αντικείμενο. Επιπλέον, είμαστε αντιμέτωποι με την τεράστια απροθυμία του κόσμου ο οποίος δεν θέλει να αλλάζει πρότυπα, να δοκιμάζει κάτι νέο και αντιμετωπίζει με απίστευτα στερεότυπα την ιδέα κάθε αλλαγής».

Είναι όμως και η γενικότερη κρίση. Κι όταν υπάρχει οικονομικό πρόβλημα ένα είναι σίγουρο: καταφεύγεις στα σίγουρα. Αν λοιπόν αυτά συμβαίνουν στη δισκογραφία, όσο προετοιμάζει το νέο μέσον -που θα πάρει τη θέση του cd όπως συνέβη με το βινύλιο- δραματικό είναι το πεδίο και στα προγράμματα των κέντρων και των μουσικών σκηνών και βέβαια των συναυλιών. Μετά τα Χριστούγεννα, με την τελευταία στάση της Ευρωπαϊκής Ενωσης και τον τρόμο που έχει σκορπίσει η τηλεόραση, η κίνηση στα νυχτερινά μαγαζιά έπεσε κατά 25 με 30% όσο για το τριήμερο έγινε διήμερο, συμφωνούν πολλοί επιχειρηματίες. Στο μεταξύ όλο και πιο πολλά προγράμματα κατεβαίνουν πριν έρθει η Μεγάλη Εβδομάδα.

«Το μεγάλο ερώτημα για όλους θα είναι το φετινό καλοκαίρι», λέει ο Π. Μουχταρίδης διαβλέποντας το νέο μέτωπο αγωνίας. «Ολοι είμαστε διστακτικοί στις επιλογές και τις κινήσεις μας, μειώνοντας το ρίσκο και ζητώντας έκπτωση όπου μπορεί να γίνει. Η αβεβαιότητα είναι μεγαλύτερη από κάθε άλλη φορά».

• Της Γιωτας Συκκα, Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, 28/02/2010

Ιντερνετικά σουξέ και κλασικές αξίες

ΟΙ ΔΙΣΚΟΙ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

Της Χάρης Ποντίδα, ΤΑ ΝΕΑ: Τρίτη 16 Δεκεμβρίου 2008

Η γενιά του Ίντερνετ σερφάρει και ανακαλύπτει, αλλά και οι «κλασικές αξίες» του ελληνικού τραγουδιού καλά κρατούν

Αντιπαρέρχομαι την γκρίνια (που τελευταία είναι δεδομένη στη δισκογραφία) και μπαίνω απευθείας στο ψητό: σίγουρα η χρονιά δεν έκανε άλματα προς το μέλλον, αλλά φαίνεται πλέον ξεκάθαρα ότι το Ίντερνετ είναι ό,τι καλύτερο για να βγουν στην επιφάνεια τα κρυμμένα μυστικά της μουσικής. Μέσα στο 2008 το πιο διάσημο «μυστικό» του ΜySpace υπήρξε το κομμάτι «Οver the Ηill» της πρωτοεμφανιζόμενης Μόνικα. Τo «Αvatar» κυκλοφόρησε λίγους μήνες μετά- την ώρα που το όνομά της είχε προλάβει και είχε χωθεί σε όλα τα «πηγαδάκια» της πόλης. Αγγλόφωνη μελωδική ποπ, με ένα φάσμα επιρροών που πιάνει από ορχηστρική ποπ του ΄60 και φτάνει την κιθαριστική ποπ των ΄90s. Δίσκος με αποχρώσεις φωτεινές, πολλά έγχορδα, πολλή κιθάρα, αλλά και ένα υποβόσκον σκότος πολλά υποσχόμενο... Αντίθετα με τους βολεμένους με μια μανιέρα δημιουργούς, ο Θανάσης Παπακωνσταντίνου εξακολουθεί να έχει ένα ανήσυχο δημιουργικό πνεύμα που το είδαμε ανάγλυφο στον «Σαμάνο». Λιτά, εσωτερικά τραγούδια με εμπνευσμένες ενορχηστρώσεις, που ειδικά αυτήν τη φορά χαρακτηρίζονται από έναν λυρισμό μεξικανολατινίζουσας αφετηρίας, που πήγε γάντι στη θεατρική ερμηνεία του Διονύση Σαββόπουλου. Ωστόσο ο δίσκος δεν χαρακτηρίζεται από ενιαία ραχοκοκαλιά. Κυρίως μετά το «Ζειμπέκικο της Κυριακής», έχεις την αίσθηση ότι κάθε τραγούδι είναι αυτόνομο και το μόνο ενωτικό στοιχείο είναι η φωνή του Σαββόπουλου (που ώρες ώρες παραείναι θεατρική για τα γούστα μας). Δεν παύουν όμως να είναι τραγούδια αναφοράς.

Η Ελευθερία Αρβανιτάκη και το ολοκαίνουργιο «Και τα Μάτια κι η Καρδιά» έχουν κάτι από παλιά καλή Ελευθερία. Ο δίσκος έγινε στην Ισπανία με παραγωγό τον διάσημο Javier Limon (από όπου και ο «λάτιν» αέρας του, ακόμα και στις περιπτώσεις που οι δρόμοι του έρχονται με φόρα από το σμυρναίικο παρελθόν μας). Πολυσυλλεκτική δουλειά που έχει ροή και συνοχή. Ανάλαφρη, όχι ελαφριά. Θα παιχτεί στα ραδιόφωνα, θα την ακούσουμε σε προγράμματα, θα την αγαπήσουμε, θα τη χορέψουμε. Θα τη φυλάξουμε.

Αν υπάρχει νέος δίσκος που δίνει μια ελπίδα για τον κάπως παρεξηγημένο χαρακτηρισμό «έντεχνο» είναι το «Μέχρι το Τέλος» σε μουσική Θέμη Καραμουρατίδη, στίχο Γεράσιμου Ευαγγελάτου και ερμηνεία Νατάσας Μποφίλιου. Ποιητικός, δυνατός, σημερινός στίχος, δεμένος άψογα με τις μουσικές και μια φωνή που μπορεί και μεταφέρει συναισθήματα.

« Πάμε ξανά απ΄ την αρχή»... Οδυσσέας Ιωάννου, Θάνος Μικρούτσικος , Ρίτα Αντωνοπούλου, ένας ακόμη δίσκος που γεννήθηκε με τη λογική της παρέας και με επίκεντρο τη φωνή της Ρίτας Αντωνοπούλου. Το συνολικό ύφος φέρει τη χαρακτηριστική σφραγίδα του συνθέτη. Καλοδουλεμένα, καλοφτιαγμένα- αν και όχι ιδιαίτερα εμπνευσμένα- τραγούδια που αναδεικνύονται από μια νέα φωνή με ιδιαίτερη χροιά, δυναμισμό και πάθος.

«Προσο χή! Τρίφωνο»! Οι ευφάνταστες ενορχηστρώσεις, η ροή, το ύφος και οι συνδυασμοί των φωνών (Ερωφίλη, Νίκος Κουρουπάκης, Δημήτρης Υφαντής) οι εναλλαγές στο ρεπερτόριο (από Βeatles μέχρι την «Έξοδο Κινδύνου» και το «Δι΄ Ευχών») αφήνουν στον ακροατή του άλμπουμ μια αίσθηση καινούργιου. Η παραγωγή της Λίνας Νικολακοπούλου. Οι εξέχουσες στιγμές το «Να μ΄ αγαπάς» σε στίχους δικούς της και το ολοκαίνουργιο «Φουρτούνα στο πλυντήριο» (του Σ. Κραουνάκη).

Ακούσαμε ακόμη και σημειώνουμε: τους « Πέτρινους Κήπους» του Χρήστου Θηβαίου και το «Έλα» κυρίως για την πολλά υποσχόμενη Ελεονώρα Ζουγανέλη. Τα λάιβ όπου ταξιδέψαμε (χορέψαμε, γελάσαμε, αναπολήσαμε):

To «Για Έναν Έρωτα» του Σταμάτη Κραουνάκη, το «Live» του Παύλου Παυλίδη απο το θέατρο Απόλλων της Σύρου και τις «Απίθανες Περιπέτειες» του Φοίβου Δεληβοριά. Περιμένουμε: τον νέο Δημήτρη Μητροπάνο. Φτάνει από στιγμή σε στιγμή (και λένε ότι είναι καλύτερος από ποτέ).


Τα τραγούδια νίκησαν τα άλμπουμ
Της Μαρίας Μαρκουλή

Ήταν η χρονιά που το «Μercy» της Duffy μας «τηγάνισε τα αυτιά», παίζοντας ανελέητα στα ringtones, και ο πρόγονός του, το «Βeggin΄» των Four Seasons φορέθηκε πιο πολύ και από την επιστροφή του Μini. Που οι Guns Ν΄ Roses κυκλοφόρησαν το «Chinese Democracy» και οι AC/DC επέστρεψαν και τίναξαν την μπάνκα. Η χρονιά που είδαμε λάιβ στην Αθήνα τη Μαντόνα (είδες; Όλα γίνονται), τον Λέοναρντ Κοέν (υπάρχει Θεός), τη Σάρον Τζόουνς με τους Dub Κings (κάποιος να με τσιμπήσει), τους Βeasts Οf Βurbon (κάποιος να με ξανατσιμπήσει).

Το βινύλιο κάνει δυναμικό comeback, το CD παίρνει τα βουνά και τα μεμονωμένα τραγούδια νικάνε τα άλμπουμ με χαρακτηριστική άνεση. Όπως και να ΄χει, το 2008 ακούγεται σαφώς καλύτερα με:

1. Τον Βeck στο «Μodern Guilt». Δεν έφτανε η τρέλα που έχει από μόνο του αυτό το μουσικό χωνευτήρι, ήρθε και έδεσε το γλυκό με παραγωγό τον Danger Μouse.

2. Εlvis Costello στο «Μοmofuku». Απο τα καλύτερά του. Το άκουσα εξαντλητικά, δεν το χόρτασα ακόμη.

3. Ry Cooder, «Ι Flatehead». Τι έκανε ο άνθρωπος (ο Βuena Vista Social Club άνθρωπος)!

«Έγραψε» τραγούδια σαν βιβλίοιστορίες με σκόνη, σακαράκες, κάντρι, θρυλικές Κάντιλακ και μυστήριους τύπους. Μυρίζει βενζίνη.

4. Firewater «Τhe golden hour». Χαρμάνι κι αυτό! Folk και surf, οριένταλ επιρροές, gypsy ροκ, φωνή α λα Τζο Στράμερ. Ο Tod Α βγήκε στους δρόμουςΙνδία, Πακιστάν, Κωνσταντινούπολη, Μπρούκλιν. 5. Ρortishead, «Τhird». Η πιο πυκνή ρεαλιστική ομίχλη πάνω από τις ψεύτικες λιακάδες της δισκογραφίας.

6. ΤV Οn Τhe Radio στο «Dear Science». Ροκ και φανκ και ποπ και ό,τι θέλεις σε συνδυασμό «επόμενης μέρας». 7. Η Santogold. Από το πανκ, στο ραπ, στο σκα, στη ρέγκε, με τραγούδια που θα φορτώθηκαν ήδη στον ομώνυμο σκληρό δίσκο του 2008.

8. Οι Μy Μorning Jacket με το «Εvil Urges». Και όσοι δεν το είχαν καταλάβει ώς εδώ, η μπάντα από το Κεντάκι έχει ξεφύγει από τα ροκ στενά και γράφει ιστορία. 9. Last Shadow Ρuppets, «Τhe Αge Οf the Understanding» ή πώς ο Άλεξ Τάρνερ, ο Μάιλς Κέιν μαζί με τον Τζέιμς Φορντ παραγωγό έφτιαξαν το ιδανικό ποπ άλμπουμ (με παλιά αυθεντικά υλικά).

10. Calexico και «Carried Το Dust». Η ιδανική κομπανία των Μπερνς/Κονβερτίνο στο μαγευτικό της ταξίδι. Μαριάτσι, πνευστά, ο ήχος της ερήμου, σκηνικό και δράση.

Συνεχίζω... Τα επόμενα ανήκουν και αυτά στη δεκάδα, μόνο που δεν χωράνε. Το 2008 ήταν καλό στη μουσική, γιατί έβγαλαν άλμπουμ ο Μπρους Σπρίνγκστιν (το «Μagic»), η Νικόλ Άτκινς (το «Νeptune City»), οι Giant Sand («Ρrovisions»), ο Rodney Crowell («Sex & Gazoline»), oι Raconteurs («Consolers Οf Τhe Lonely»), o Πολ Γουέλερ («22 Dreams»), οι White Denim («Workout Ηoliday»), οι Drive-Βy Τruckers («Βrighter than Creation΄s Dark»), οι Ηold Steady («Stay Ρositive»), o Βon Ιver («For Εmma, Forever Αgo»), oι ΜGΜΤ («Οracular Spectacular»), η Έρικα Μπαντού («Νew Αmeryka Ρart 1»), oι Βlack Μountain («Ιn Τhe Future»), η Σαρλίν Σπιτέρι («Μelody»), η Τζένι Λιούις («Αcid Τongue»), oι W atson Τwins («Fire Songs»), η Λουσίντα Γουίλιαμς («Little Ηoney»), οι Αmerican Μusic Club («Τhe Golden Αge») κ.ά.

Όμως, οι μετοχές της χρονιάς ανέβηκαν θεαματικά με το «Τell Tale Signs», «Τhe Βootleg Series Vol 8», βλέπε Μπομπ Ντίλαν.

Εντός και εκτός συναγωνισμού.